مروری بر مسئلهی مدارا در فضای اجتماعی ایران
دلائل عصبانیت مردم ایران
تحریریهی موفقیت: مستند به گزارشهای متعدد خبری از آمار نزاع خیابانی، نزاع منجربه ضرب و جرح یا قتل، بالا گرفتن چالشهای خانوادگی بر سر مسائل مالی یا اجتماعی و ... آستانهی تحمل، سعهی صدر و مدارای شهروندان ایرانی رو به کاستی گذاشته است و متغیرهای متعددی دست بهدست هم میدهد و افراد به دلائل مختلف از کوره در میروند. در این یادداشت مروری بر مسئلهی مدارا در فضای اجتماعی ایران خواهیم داشت.
اخیرا ویدئویی در شبکههای اجتماعی وایرال شده بود که ماشین یک شهروند تصادف کرده بود. رانندهی ماشین هم در مسیری باریک و یکطرفه آن را به امان خدا رها کرده و ترافیک شدیدی را رقم زده بود. یکباره یکی دیگر از رانندههایی که از آن مسیر عبور میکرد و شاهد این رفتار خودخواهانهی صاحب خودروی تصادفی بود و میدید که راننده عملا ماشین را رها کرده و رفته است، از ماشین پیاده شد و با قفل فرمان ضربهای به شیشهی عقب ماشین ایجادکنندهی ترافیک و سد معبر وارد کرد! بعد هم سوار ماشینش شد و رفت.
این ویدئو از نمایی بالا توسط شهروندی دیگر رفته شده بود و در فضای مجازی دستبهدست میشد و واکنشهای متعددی را در پی داشت. این خردهروایت یکی از دهها و صدها خردهروایت کاهش آستانهی تحمل و سعهی صدر ایرانیان است که هرروز در فضای عمومی به انحاء مختلف شاهد آن هستیم و شوربختانه هم این فقدان صبر و مدارا هرروز رو به افزایش و تزاید گذاشته است. در چنین فضایی چه میتوان کرد؟
چه متغیرهایی اجتماعی و اقتصادی در دامن زدن به عصبیت و کاهش مدارا و سعهی صدر تاثیر گذاشته است؟
فشار اقتصادی مردم ایران
در نخستین پاسخ میتوان انگشت اشاره را بهسمت متغیرهای اقتصادی گرفت. مردم ایران از لحاظ معیشتی آشکارا تحت فشار هستند و این فشار را بر زندگی و سر سفرهشان به وضوح لمس میکنند. ازسویی گزارشها و دیدگاههای کارشناسان از وضعیت بد اقتصادی هم این مسئله را تایید میکند. ساعتهای زیادی از زندگی شهروندان به کسب معاش و تن دادن بهکار دوم و گاه سوم میگذرد. این ساعتهای کار طولانی و بدون فرصت استراحت و ترمیم اعصاب و روان، مردم ایران را در معرض خستگی، فرسودگی، کلافگی و عصبیت قرار میدهد. در چنین فضایی چالشهای مازاد مانند عدم رعایت حقوق یکدیگر و عدم درک متقابل و عدم همبستگی اجتماعی دست بهدست هم میدهد تا افراد بهدلایل مختلف از کوره در بروند و با عصبانیت و خشم با هم روبهرو شوند. در چنین فضای اقتصادی و معیشتی، اولین چیزی که از دست میرود سعهی صدر و آستانهی تحمل است.
حجاب اجباری در ایران
متغیر دیگری که بر کاهش سعهی صدر و مدارا و افزایش تنش و خشم شهروندان دامن میزند، چالشهای متعدد اجتماعی است که مهمترین آنها مسئلهی حق انتخاب پوشش و حجاب اجباری است. بهرغم آنکه بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران دانشگاهی در حوزههای سیاست و جامعه نسبتبه رفتارهای سختگیرانهی نهادهای قدرت دربارهی پوشش زنها هشدار داده و میدهند، اما متاسفانه نهتنها نشانهها و شواهدی مبنی بر دست کشیدن نهادهای قدرت از سختگیری نسبتبه پوشش زنها دیده نمیشود، بلکه هرروز با اعمال آتوریتی و قدرت و راهانداختن حجاببان در ایستگاههای مترو، توقیف خودروها بهدلیل کشف حجاب و اعمال مجازاتها و کیفرهای قضایی و حقوقی علیه زنان باورمند به حجاب اختیاری، این مورد ابعاد پیچیدهتری گرفته است. این دست رفتارها بهرغم اینکه به فرسودگی و کلافگی جامعه دامن میزند، اما از دستور کار نهادهای قدرت خارج نشده است. در چنین فضای اجتماعی و درکنار فشارهای معیشتی، آنچه بیش از پیش قربانی میشود همین مسئلهی سعهی صدر و مدارای شهروندان است.
متغیرهای دیگری هم در افزایش تنشها و تزاحمهای جامعه و کاهش مدارا و سعهی صدر موثر است؛ اما مستند به شواهد میدانی، این دو متغیر بیشترین تاثیر را در کاهش میزان مدارا در جامعه دارد. انتظار میرود با بهبود شاخصهای اقتصادی ازسویی و کاهش محدودیتهای اجتماعی مخصوصا برای زنها، زمینههای تحقق آرامش و گذران جامعه از این روزهای خشم و عصیان فراهم شود. در غیر اینصورت، اتفاق تلخی که نباید، میافتد و جامعه با شتاب بیشتری بهسمت خشم و عصبیت و عدم مدارا پیش میرود.