اختلال خلقی فصلی (افسردگی فصلی)
در فصلهای پاییز و زمستان بسیاری از مردم از علائم افسردگی که تدریجا یا یکباره ایجاد میشود، رنج میبرند. این علائم اغلب در آغاز فصل بهار کم شده و در فصل تابستان بهبود مییابند. علائم افسردگی فصلی معمولا در ماههای سرد پاییز و زمستان که نور خورشید کمتر است ظاهر میشوند. علائم افسردگی میتواند خفیف تا متوسط باشد اما میتواند شدید شود. افرادی که ساعات طولانی در محیط بسته شرکتی که پنجرههای کمی در آن وجود دارد کار میکنند، ممکن است در تمام طول سال این افسردگی را تجربه کنند و بعضی از افراد هم ممکن است تغییر در خلق و خویشان را در روزهای طولانی ابری به وضوح ببينند.
این علائم شامل موارد زیر هستند، هرچند این اختلال تنها به علائم زیر محدود نمیشود:
خستگی
نداشتن اشتیاق برای انجام فعالیتهای روزمره
دوری از جمع
میل شدید به غذاهای حاوی کربوهیدرات و اضافه وزن.
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است همه این علائم را نداشته باشند. برای مثال ممکن است سطح انرژیشان متعادل باشد، اما میل شدید به غذاهای حاوی کربوهیدرات داشته باشند. گاهی اوقات هم یک علامت میتواند در تضاد با اختلال باشد، برای مثال علامتی مثل کاهش وزن که متضاد افزایش وزن است.
در تعداد کمیاز موارد بازگشت افسردگی ممکن است به جای پاییز یا زمستان در فصل تابستان و احتمالا به دلیل واکنش به هوای گرم و رطوبت باشد.
در طول این دوره، افسردگی خود را بیشتر به صورت بیخوابی، کاهش اشتها، کاهش وزن و اضطراب و عصبانیت نشان میدهد.
افسردگی فصلی چگونه بروز میکند؟
افسردگی فصلی مربوط به عدم تعادل بیوشیمیایی در مغز است که به دلیل ساعات روز کوتاهتر و کمبود میزان تابش نور خورشید ایجاد میشود. همانطور که نور خورشید فعالیتهای جانوران را تحتتاثیر قرار میدهد، افسردگی فصلی نیز میتواند تحتتاثیر تغییرات تابش نور بر روی انسان باشد. با تغییر فصل، افراد تغییر ساعت زیستی درونی و یا تغییر ریتم شبانهروزی را در خود تجربه میکنند که گاهی حتی برنامه روزانه افراد را تحت تاثیر قرارمیدهد.
ملاتونین، هورمون مربوط به خواب است که با افسردگی فصلی نیز در ارتباط است. ملاتونین در تاریکی به میزان زیادی تولید میشود؛ بنابراین در روزهای کوتاهتر و تاریکتر فصل سرد بیشتر تولید میشود. محققان ثابت کردهاند که نور روشن در مغز تفاوتی ایجاد میکند، هرچند عاملی که مبتلایان را تحتتاثیر قرار میدهد دقیقا مشخص نیست.
برخی شواهد حاکی از آن است که احتمال ابتلا به افسردگی فصلی در مردمی که دور از استوا زندگی میکنند، بیشتر است. ماههایی که در آن علائم افسردگی فصلی شدیدتر است ژانویه و فوریه هستند. (البته در ايران براي بعضي از اواخر شهريور آغاز ميشود و گاهي تا اواخر زمستان ادامه پيدا ميكند.)
افسردگی فصلی در هر سنی میتواند شروع شود؛ اما غالبا بین سنین 18 تا 30 سال علائم خود را نشان میدهد.
راهکارها و درمان
قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید میتواند علائم افسردگی فصلی را بهبود ببخشد. میتوانید از طریق یک پیادهروی طولانی، در معرض نور خورشید قرار بگیرید و در خانه یا محل کار مکانی را انتخاب کنید که در طول روز از پنجره نور به داخل بتابد.
اگر علائم افسردگی شما تا حدی شدید است که زندگی روزانهتان را به طور قابلتوجهی تحتتاثیر قرار داده است، میتوانید از نوردرمانی یا فتوتراپی که به عنوان یک گزینه درمانی موثر به اثبات رسیده است، بهره بگیرید. این شکل از درمان شامل قرار گرفتن در معرض نور روشن شدید است که معمولا از یک لامپ فلورسنت مخصوص استفاده میشود که به مدت 30 تا 90 دقیقه در طول روز در فصل زمستان بهکار گرفته میشود. جلسات رواندرمانی و در برخی موارد تجویز داروهای ضدافسردگی برای بهبودی بیشتر نیز موثر است.
اگر علائم افسردگی فصلی را در خود احساس میکنید، کمک گرفتن از یک متخصص حرفهای و آموزشدیده لازم است.
افسردگی فصلی گاهی با کمکاری تیروئید، پایینبودن قند خون، مونونوکلوئوز عفونی و دیگر عفونتهای ویروسی اشتباه گرفته میشود. بنابراین تشخیص بهجا امری ضروری است.
برای برخی از افراد افسردگی فصلی ممکن است با انواع دیگر آن مثل افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شود.
در صورتی که شما مبتلا به افسردگی شدید هستید یا افکار خودکشی در سر دارید، بیدرنگ به یک پزشک مراجعه کرده و راجع به راههای درمانی مشورت کنید یا از یک متخصص کمک بگیرید.
یک متخصص سلامت روان نیز میتواند علائم را تشخیص داده و راههای درمانی را ارائه دهد.
افسردگی فصلی با انتخاب روش درمانی مناسب میتواند به بهترین شکل کنترل شود.