محمد معینی |
1401/08/17 |
بررسی باورهای ناموسی در فرهنگ ایرانی
سیلی سنت بر صورت انکار
چند ماه پیش بود که در یک شب سرد پاییزی به دعوت دوستی برای تماشای فیلم «خانه پدری»، ساخته «کیانوش عیاری» به سینما رفتم؛ فیلمی خوشساخت که حکایت خانوادهای را در چند نسل نقل میکرد. ماجرا از قتل دختر خانواده توسط پدر و برادرش در زیرزمین خانهشان در دوران قاجار آغاز میشود؛ قتلی که گریبان مردان خانواده را در نسلهای بعدی هم رها نمیکند. فیلم با نقد و تحسینهای فراوان همراه بود و البته خیلی زود تبدیل به جنجالی در محافل مختلف شد. کار به جایی رسید که نمایش فیلم تنها چند روز پس از اکران عمومی آن در سینماهای کشور، به دلایل عجیبی متوقف شد. خاطرم هست همان شب بعد از دیدن فیلم، ساعتها در خیابان قدم زدم، بلکه بتوانم داستان آن را هضم کنم؛ داستانی که اگرچه حکایتی را در زمانهای گذشته نقل میکرد، اما ناخودآگاه مرا به مقایسهای زمانی کشاند و درنهایت به این نتیجه که احتمالا چنین اتفاقاتی در همان گذشته دفن شدهاند، رساند. درواقع تا همین چند ماه پیش بر این باور بودم که جامعه هرچه باشد، پوست انداخته و فرهنگی نو را در خود شکل داده که چنین وقایعی دیگر در آن جای ندارند. البته تنها چند ماه کافی بود تا موج اخبار هولناک قتل دختران و زنان در چندین نقطه، همانند سیلی محکمی، واقعیت را به صورتم بزند.شمال و جنوب و غرب و شرق کشور منبع اخباری شدند برای دهشتناکترین حوادثی که میشد به خورد رسانهها داد. واکنش جامعه به این رخدادها، گرچه در ابتدا با ناباوری آغاز شد، اما خیلی زود به خشم و انزجاری عمومی نسبت به این سنت خونخواه بدل گشت. گویی این حوادث، زخمهای چرکینی بودند که پس از سالها تضاد و تقابل میان سنت کهنه و دوران گذار از آن، از دل جامعه دهان بازکرده و خود را به رخ ما که همه سال آن را نادیده گرفته بودیم، کشیدند؛ زخمهایی از جنس تعصب و ناموس و غیرت و پاکی و... که هر کدام داستانی به درازای تاریخ این سرزمین دارند. حال که این وقایع در مدت کمتر از یک ماه با چنان ضربآهنگ غریبی رخ داده است، به نظر زمان آن رسیده که نهتنها آنها را بهعنوان یک واقعیت ملموس، که بهعنوان بخشی از فرهنگ خانواده ایرانی بپذیریم. هرکدام از ما در زیست اجتماعی خود ملزم به پذیرش مسئولیت شهروندی در قبال این فرهنگ هستیم. بازخوانی، شناخت، بررسی، تحلیل و البته تلاش در تغییر آن، تعریف این مسئولیت است. در همین راستا، مجله «موفقیت» پرونده ویژه این شماره خود را به بررسی دقیق این دست حوادث اختصاص داده و تلاش کرده است تا با بهرهگیری از نظرات کارشناسان حوزههای مربوطه، به نتیجهای نسبی، ولی روشن دست یابد. باشد که روزی جهل از این سرزمین رخت بربندد.