رابطه‌ی پایدار می‌خواهید؟ هرگز ذهن‌خوانی نکنید!

ما انسان‌ها بیشتر از هرچیزی در جست‌و‌جوی راهی برای تغییر، اصلاح و نو ‌شدن هستیم. شیوه‌های قدیمی ‌ارتباط با خود، اطرافیان و دنیا، ما را به وضعیتی که اکنون هستیم، رسانده‌اند؛ بنابراین عقل سلیم حکم می‌کند که اگر نتیجه‌ی متفاوتی می‌خواهیم، باید شیوه‌های جدید و متفاوتی را امتحان کنیم. موضوع که در این مطلب به آن می‌پردازیم «ذهن‌خوانی» است. ذهن‌خوانی به‌طور کلی به این معناست که از نشانه‌های غیرکلامی مثل زبان بدن، نگاه، لحن صدا، شیوه بیان و زمینه موقعیت استفاده می‌کنیم تا حدس بزنیم دیگران چه فکری یا چه حسی دارند. این حدس‌ها می‌توانند دقیق یا غلط باشند.

ذهن‌خوانی یعنی بدون داشتن مدرک قابل‌اثبات و سند محکم، ادعا کنیم غرض و مقصود افراد دیگر را پیشاپیش و حتی قبل از برزبان‌آوردن و آشکارکردن مطلب می‌دانیم و از آنچه در ذهن دیگران می‌گذرد، خبر داریم! ذهن‌خوانی نوعی پیشگویی و قضاوت خام و عجولانه درمورد دیگران است که ما شبانه‌روز درحال انجام آن هستیم.

از دید تکاملی شاید بتوان گفت گرایش بشر به «ذهن‌خوانی» برای دفاع از حیات و بقای خود بوده است. البته در شکل ابتدایی، شاید انسان اولیه از روی حرکات بدن، مدل رفتار، گفته‌ها، احساسات، هیجانات و واکنش‌های جسمی ‌آدم‌های اطرافش، غرض و منظور دیگران را حدس می‌زد و برای اقدامات پیشگیرانه به‌ناچار به ذهن‌خوانی روی می‌آورد.

مثلا فرض کنید مهمانی که به خانه دعوت کرده‌ایم، دائم به چاقو نگاه می‌کند و در خروجی را می‌پاید و از نوشیدن چای، نوشیدنی یا خوردن غذایی که برای او آورده‌ایم، امتناع می‌کند و ما از مجموع این حرکات، چنین ذهن‌خوانی می‌کنیم که او یا از جان خودش می‌ترسد یا قصد دارد به‌ما آسیب برساند و فرار کند.

درواقع ما این «ذهن‌خوانی» را انجام می‌دهیم تا از جان و مال خود دفاع کنیم. اما عقل و ادب حکم می‌کند که تا واکنش روشنی ندیدیم، او را مجازات نکنیم. برای همین خودمان را به ندیدن می‌زنیم و زیرچشمی ‌او را می‌پاییم؛ درحقیقت اینجا ما ذهن‌خوانی را ناخودآگاه انجام داده‌ایم، اما احتمال خطابودن و برداشت اشتباه را هم نادیده نمی‌گیریم و با احتیاط بیشتری منتظر اتفاقات و واکنش‌های بعدی او می‌نشینیم.

گاهی ما از نشانه‌های عینی و واقعی عبور می‌کنیم و تصورات و برداشت‌های ذهنی خود را هم وارد فرایند ذهن‌خوانی می‌کنیم. اینجاست که شک ما به یقین تبدیل می‌شود و بنابراین به‌خود حق می‌دهیم قضاوت کنیم.

روان‌شناسان شناخت‌درمانی، «ذهن‌خوانی» را جزو خطاهای شناختی دسته‌بندی می‌کنند و معتقدند که این خطا موجب تولید افکار منفی و ناکارآمدی می‌شود که پیامد آن، هیجان‌های ناخوشایند و رفتارهای ناهمگون و ناسازگار است؛ درواقع «ذهن‌خوانی» برخلاف آنچه بقیه گمان می‌کنند، نشانه‌ی خردمندی و زیرکی نیست، بلکه برعکس، نشانه‌ی وجود یک نقص در نظام فکری فرد است که شخص برای درمان این نقص باید فورا دست‌به‌کار شود!

«ذهن‌خوانی» در خراب‌کردن روابط انسان‌ها نقش اول را دارد. به‌جرات می‌توان گفت که بخش عمده‌ی سوءتفاهم‌ها و اختلافاتی که بین اشخاص مختلف بروز می‌کند، به‌خاطر همین خطای «ذهن‌خوانی» است.  

بنابراین «ذهن‌خوانی را باید متوقف کنیم؛ چراکه باعث می‌شود در روابط خود با دنیا و آدم‌های اطراف، حقیقت را آن‌گونه که هست، نبینیم و فقط چیزهایی را ببینیم که ذهن آن‌ها را می‌سازد و بین ما و حقیقت قرار می‌دهد. برای اینکه ذهن‌خوانی را متوقف کنیم، باید به‌سراغ نقطه‌ضعف آن برویم؛ درواقع ذهن‌خوانی از «راستی‌آزمایی» گریزان است. وقتی زن یا شوهر درمورد طرف مقابل ذهن‌خوانی می‌کنند، دیگر به حرف‌های طرف مقابل گوش نمی‌دهند؛ چراکه احساس می‌کنند از درون به دلایل موثقی دست‌یافته‌اند که جرم طرف مقابل را کاملا اثبات می‌کند. به‌همین خاطر اگر بخواهیم ذهن‌خوانی را متوقف کنیم، باید بی‌اساس‌بودن قضاوت‌های او را ثابت کرده و با گوش‌دادن فعالانه به آنچه طرف مقابل می‌گوید، بدون پیش‌داوری اولیه، سعی کنیم براساس شواهد قابل‌اثبات و مستندی که ارائه می‌شود، حقیقت را دریابیم.»

نکته‌ی جالب در توقف «ذهن‌خوانی» و قضاوت ذهنی درمورد دیگران این است که ما به‌شکلی باورنکردنی، دوست‌داشتنی و جذاب می‌شویم! درحقیقت دلیل اصلی اینکه بعضی آدم‌ها را همه دوست دارند، به آن‌ها اعتماد می‌کنند و برای بودن درکنار آن‌ها سرودست می‌شکنند، این است که این افراد مثل کودکان، هیچ قضاوت و برداشت اولیه‌ی مثبت یا منفی درمورد دیگران ندارند. آن‌ها به‌طرز شگفت‌‌انگیزی، خوش‌باورند و ما را هرطور که باشیم، می‌پذیرند و قبول دارند. به‌همین دلیل است که از بودن کنار آن‌ها به آرامش می‌رسیم.

توقف ذهن‌خوانی به‌معنای مثبت‌دیدن دنیا و اتفاقات آن و رهاسازی خیال‌بافی‌های بی‌پایه است. ما با نخواندن ذهن دیگران، اجازه می‌دهیم آن‌ها تغییر کنند و عالی شوند. به دیگران می‌گوییم قضاوتمان درمورد آن‌ها براساس چیزی است که الان هستند، نه چیزی که بوده‌اند یا مدل‌های قالبی ذهنی که دیکته می‌شوند.

اگر رابطه‌های جدید، سالم، پویا و زنده‌ای را می‌خواهید، این نصیحت حلت را آویزه‌ی گوش کرده و ذهن‌خوانی را همین الان متوقف کنید؛ قول می‌دهم از نتایج فوق‌العاده‌ی آن شگفت‌زده شوید!