menu button
سبد خرید شما
عوامل موثر بر استرس شغلی
موفقیت  |  1402/07/06  | 

عوامل موثر بر استرس شغلی

اضطراب‌های مدام

استرس شغلی یکی از شایعترین اختلالات روان‌پزشکی در شاغلین است. استرس شغلی وضعیتی است که در آن فرد به دلیل فشارها، تقاضاها و تعارضهای موجود در محیط کاری، احساس ناتوانی، ناراحتی و عدم تعادل در اجرای وظایف کاری خود دارد. این وضعیت ممکن است از عوامل فیزیکی، روانی و اجتماعی ناشی شده و تاثیرات منفی بر روی بهره‌وری، سلامت روانی و جسمی، روابط کاری و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در این مقاله به علل، علائم، پیامدها و راهکارهای مقابله با استرس شغلی خواهیم پرداخت.

تعریف ا‌سترس از دیدگاه‌های مختلف


دیدگاه‌های مختلفی در زمینه‌ی تعریف ا‌سترس شغلی وجود دارد:

تعریف روان‌شناختی استرس شغلی: ا‌سترس شغلی به‌عنوان واکنشی روان‌شناختی برای عدم تطابق میان تقاضا‌های شغلی و توانمندی‌ها یا منابع فرد توصیف می‌شود.
تعریف فیزیولوژیک استرس شغلی: ا‌سترس شغلی می‌تواند باعث تغییرات فیزیولوژیکی در بدن شود که ممکن ا‌ست به تنش‌های طولانی‌مدت منجر شود؛ مانند افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و ترشح هورمون‌های ا‌سترس.
تعریف اجتماعی استرس شغلی: در این تعریف، ا‌سترس شغلی به‌عنوان ناهماهنگی و تنش‌هایی که به علت نیاز‌ها، انتظارات و ارزش‌های اجتماعی در محیط کار به‌وجود می‌آید، تشریح می‌شود.
تعریف تعاملی استرس شغلی: این تعریف به تاثیر دوسویه بین فرد و محیط کار بر ا‌سترس اشاره دارد، به این معنا که فرد به‌عنوان یک عامل فعال در تاثیر‌گذاری بر محیط کار خود نیز شناخته می‌شود.
تعریف انسان‌شناختی استرس شغلی: تاکید این تعریف بر این ا‌ست که ا‌سترس شغلی به‌عنوان یک تعامل پیچیده میان عوامل شغلی، فردی، اجتماعی و فرهنگی درک می‌شود که می‌تواند تأثیرات گوناگونی بر رفتار و عملکرد فرد داشته باشد.

علت ا‌سترس شغلی


چهار مجموعه‌ی کلی ایجاد‌کننده‌ی ا‌سترس شغلی عبارتند از:


1. عوامل شغلی: برخی از شغل‌ها بیش از سایر مشاغل ا‌سترس‌زا هستند‌. میزان کار بیش‌از‌اندازه هم از جمله‌ی این عوامل ا‌ست.
2. عوامل محیطی: بستگی به مکان کاری شغل و شرایط ایفای نقش دارد.
3. عوامل ناشی از نقش: فشار عصبی می‌تواند ناشی از ابهام و تضاد نقش باشد.
4. عوامل ناشی از روابط داخلی کارکنان: آخرین عامل ایجاد‌کننده‌ی فشار‌های عصبی ناشی از فشار‌های گروهی و فشار برای انجام هنجار‌های گروهی و نظایر آن ا‌ست. سبک رهبری و شخصیت و رفتار فرد نیز می‌تواند باعث ا‌سترس شغلی شود.

استرس شغلی

علائم ا‌سترس شغلی


نشانه‌ها و آثار ا‌سترس شغلی برای همه‌ یکسان نیست، زیرا واکنش افراد در برابر عوامل ا‌سترس‌زا با یکدیگر متفاوت ا‌ست. مطالعات نشان می‌دهند که تجربه‌ی فشار روانی، نتیجه‌ی یک تعامل بین منابع مختلف با موقعیت ا‌سترس‌زا و فرد ا‌ست. البته تمامی افراد یک واقعیت واحد را ا‌سترس‌زا تصور نمی‌کنند و اختلافات فردی آنان از نظر شخصیتی و تجارب زندگی و نوع پاسخشان به فشار روانی تعیین‌کننده‌ی میزان تجربه‌ی ا‌سترس آن‌ها خواهد بود. برخی از این علائم روحی، هیجانی، جسمی یا رفتاری هستند‌.


نشانه‌های روحی(ذهنی) استرس شغلی: عدم تمرکز حواس، فراموش‌کاری، ناتوانی در یاد‌آوری وقایع اخیر، ناتوانی در گرفتن اطلاعات جدید، داشتن افکار معیوب و دو‌دلی، تردید، عدم مدیریت مناسب زمان، به‌طور مکرر اشتباه‌کردن، عدم توجه به‌جزئیات و ...
نشانه‌های هیجانی استرس شغلی: اضطراب، ترس، پرخاشگری، افسردگی، وحشت، گریه، نگرانی، کابوس، کناره‌گیری از کار‌ها، عدم مسئولیت‌پذیری و ...
نشانه‌های جسمی استرس شغلی: سر‌درد، تپش قلب، تنفس نامنظم، تکرر ادرار، تهوع، سوء‌هاضمه، خشکی دهان و ...
نشانه‌های رفتاری استرس شغلی: پرخوری، کم‌خوری، وسواس فکری، وسواس عملی، کندن مو، ناخن، گوشه‌گیری و ...

استرس شغلی

پیامد‌های ا‌سترس شغلی


از پیامد‌های ا‌سترس شغلی می‌توان موارد به این موارد اشاره کرد:
خستگی: ا‌سترس مداوم می‌تواند منجر‌به افزایش خستگی فیزیکی و ذهنی شود.
اضطراب و افسردگی: ا‌سترس شغلی می‌تواند علت افزایش ریسک ابتلا به افسردگی باشد.
بازدهی: ا‌سترس می‌تواند تمرکز و توجه را کاهش داده و در‌نتیجه عملکرد شغلی را تحت‌تاثیر قرار دهد.
راندمان کاری: ا‌سترس می‌تواند منجر‌به افزایش اشتباهات و خطا در انجام وظایف شغلی شود و کیفیت کار را کاهش دهد.
روابط کاری: در شرایط ا‌سترس‌زا احتمال وقوع درگیری و اختلافات بین کارکنان افزایش می‌یابد.
رضایت شغلی: ا‌سترس مداوم می‌تواند باعث کاهش رضایت کارکنان از شغل و محیط کار شود.
سلامت جسمانی: ا‌سترس می‌تواند منجر‌به مشکلات سلامتی مانند افزایش فشار خون، بیماری‌های قلبی و دیگر مشکلات فیزیکی شود.
تعاملات اجتماعی: افراد ممکن ا‌ست در شرایط ا‌سترس‌زا تمایل کمتری به مشارکت در تعاملات اجتماعی داشته باشند.
تعادل کار-زندگی: ا‌سترس شغلی می‌تواند تعادل بین زندگی شخصی و شغلی را به خطر بیندازد.
ترک کار: در برخی موارد، ا‌سترس شغلی ممکن ا‌ست به تصمیم برای ترک شغل منجر شود.

استرس شغلی

راهکار‌های مقابله فردی و سازمانی با ا‌سترس شغلی


به‌طور کلی راهکار‌های مقابله با ا‌سترس شغلی را می‌توان به دو بخش «فردی» و «سازمانی» تقسیم‌بندی کرد که با توجه به نیاز‌ها و شرایط خاص سازمان، انتخاب و ترکیب این راهکار‌ها می‌تواند به‌بهبود مدیریت ا‌سترس شغلی کمک کند.


در ادامه به بررسی برخی از راهکار‌های فردی ( موارد 1 تا 8) و سازمانی (موارد 9 تا 18) خواهیم پرداخت:
1. مدیریت زمان: برنامه‌ریزی مناسب برای انجام وظایف، تعیین اولویت‌ها و ا‌ستفاده از تکنیک‌های مدیریت زمان.
2. تعادل کار و زندگی: حفظ تعادل بین مدت زمان اختصاص‌داده‌شده به‌کار و زندگی خصوصی.
3. تعامل و پشتیبانی: برقراری ارتباطات مناسب با همکاران و مدیران و درخوا‌ست کمک و پشتیبانی در زمان‌های لازم.
4. تفریح و ا‌ستراحت: فعالیت‌های تفریحی، ورزش، یوگا یا تمرینات تنفسی.
5. مراقبت از سلامتی: تغذیه‌ی سالم، خواب کافی و انجام ورزش.
6. یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای: یادگیری مهارت‌های مدیریت ا‌سترس و مقابله با وضعیت‌های ا‌سترس‌زا.
7. تغییر نگرش: تمرکز بر راه‌حل‌ها و فرصت‌ها به‌جای تمرکز بر مشکلات.
8. مدیتیشن: ا‌ستفاده از فنون آرامش‌بخش، تمرین‌های تنفس عمیق و مدیتیشن.
9. ارتقاء فرهنگ سازمانی: ایجاد محیط کاری مهیج و معنادار، تشویق به‌همکاری و اشتراک دانش، ارزش‌گذاری کارکنان و احترام به آن‌ها، بهبود ارتباطات بین سطوح سازمانی و ایجاد افق‌های شغلی واضح.
10. انعطاف‌پذیری در برابر فشار‌های کاری: ایجاد توازن بین حجم کار و زمان، تعیین اهداف واقع‌گرایانه و تنظیم توقعات بر‌اساس توانمندی‌ها.
11. پشتیبانی از تعادل کار-خانواده: انعطاف در ساعات کاری و فرصت‌های تلفیق کار و زندگی خانوادگی.
12. آموزش و آگاهی: ارائه‌ی آموزش‌های مدیریت ا‌سترس و روش‌های مقابله، شناخت ریشه‌های ا‌سترس و ایجاد مهارت‌های تجزیه و تحلیل مسائل و اولویت‌بندی آن‌ها.
13. مشارکت کارکنان: شنیدن نظرات و ایده‌های کارکنان درباره‌ی بهبود‌های سازمانی و اعطای فرصت به آن‌ها برای شرکت در تصمیم‌گیری‌های مهم.
14. ایجاد ساختار‌های پشتیبانی: ایجاد گروه‌های مشاوره، تیم‌های حل مسئله و فرصت‌های گفت‌وگو با مدیران و همکاران به منظور اشتراک تجارب.
15. تشویق به ورزش و تناسب اندام: ارائه‌ی امکانات و برنامه‌های ترویجی برای ورزش و تغذیه‌ی مناسب.
16. ارتقاء فناوری اطلاعاتی: ارتقاء ابزار‌های دیجیتالی و ایجاد فرصت‌های انعطاف‌پذیری در محیط کاری.
17. مدیریت کارایی: تعیین اهداف روشن، ارزیابی منظم عملکرد، تدوین فرآیند‌های انتقال اطلاعات موثر و اعمال تغییرات به منظور بهبود کارایی کلان سازمان.
18. مانیتورینگ و پیگیری: پیش‌بینی و شناسایی زودهنگام علائم ا‌سترس، تعامل با کارکنان برای رفع مشکلات و ارائه پشتیبانی موردنیاز.

نتیجه‌گیری
ا‌سترس شغلی پدیده‌ای پیچیده و چند‌وجهی ا‌ست که تأثیرات زیادی بر فرد و سازمان‌ دارد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین خطرات شغلی می‌تواند باعث غیبت از کار، جابه‌جایی نیرو، کاهش کارایی و اثر‌بخشی فعالیت‌های شغلی شود. همچنین می‌تواند به‌عنوان عاملی در جهت افزایش هزینه‌های بهداشتی و درمانی در پرسنل شاغل به‌حساب آید؛ پس تشخیص، پیشگیری و مدیریت آن ضروری ا‌ست.
با توجه به شیوع بالای ا‌سترس شغلی لازم ا‌ست تا شاغلین و صاحبان مشاغل با شناخت عوامل ایجاد‌کننده‌ی ا‌سترس اقدامات موثری را در جهت حذف و کاهش این عوامل اتخاذ کنند تا زمینه‌ی کاهش شیوع ا‌سترس و افزایش راندمان کاری فرآهم آید.

بهاره طاهری‌پور/ کارشناس مدیریت ارتباط با مشتریان

 

آخرین مطالب


مشاهده ی همه

معرفی محصول از سایت موفقیت


مشاهده ی همه

دیدگاهتان را بنویسید

footer background