سندروم بلوغ
آنچه درباره بلوغ باید بدانید
نوجوانی بازهی زمانی بین کودکی و بزرگسالی است که در آن افکار و احساسات و هیجانات انسان هنوز به ثبات نسبی نرسیده است. گاهی نوجوان میخواهد مانند بزرگسال رفتار کند، ولی هنوز در احساسات و خواستههای کودکی به تعادل نرسیده و این مشکلات باعث رفتار بیثبات او میشود که اصطلاحا به آن «سندروم بلوغ» میگویند. برای شناخت بهتر بلوغ و گذر سالم از این دوران، رعایت موارد زیر میتواند کمککننده باشد.
اولین محیط ارتباطی یک انسان، خانواده است
خانوادهی سالم محیط امنی است که نوجوان میتواند در آن بهراحتی صحبت کرده و دیدگاه خود را بیان کند. والدین هم باید برای او گوش شنوا داشته باشند تا به این شکل نقصانهای او را شناسایی کرده و در زمان مناسب و با گفتوگو و مهارت حل مسئله، به رفع آنها کمک کنند.
ارزشهای اخلاقی هم با الگوگیری و آموزش در دوران کودکی ایجاد میشوند. موضوع اصلی اینجاست که ارزشهای اخلاقی که اساس و پایهی زندگی فردی است، در زمان کودکی با الگوگیری و آموزش به فرد یاد داده میشود. در سن بلوغ و نوجوانی هم بر پایهی این آموزهها، لازم است این فرصت و اطمینان به نوجوان داده شود که در تماس با محیط اجتماعی و همسالان نوجوان، چارچوبهای خودش را بهعنوان ارزش انتخاب کند.
پذیرش ارزشهای نوجوان
پذیرش نوجوان از سوی والدین باید بدون سرزنش و با توجه به هیجانات مناسب سن او صورت پذیرد. والدین لازم است درک کنند که ارزشهای انتخابی نوجوان در سراسر زندگی او و با توجه به تجربه، شرایط، سن و اولویت افراد تغییر خواهند کرد. بنابراین حساسیت خود را نسبتبه انتخاب آنها کم کنند و با درک شرایط سنی فرزند نوجوانشان، به او فرصت تجربهکردن بدهند و به انتخابهای او احترام بگذارند.
در اینباره، نگرانیهای بیجهت والدین باعث میشود که فرزندشان از آنها دور شود. این دورشدن از فرزند، زمانیکه او در تصمیمگیریهای مهم نیاز به راهنمایی دارد، باعث میشود که حمایت لازم را از والدین دریافت نکند و همین امر موجب کمبود محبت در نوجوان میشود. والدین لازم است که بساط رفاقت را با نوجوانان طوری فراهم کنند که بهطور نامحسوس در جریان زندگی فرزند خود قرار بگیرند تا در زمان مقتضی، همراه و یاور او باشند.
تقویت احساس ارزشمندی و توانمندی در نوجوان
وقتی در خانواده ارزشهای نوجوانان متناسب با شرایط او پذیرفته شود، خانواده برای او محیط امنی میشود که میتواند بهراحتی دیدگاههای متفاوت خود را بیان کند و بداند که افراد خانواده برایش گوش شنوا خواهند بود. به این ترتیب نکات کلیدی و ضعفها و قوتهای نوجوان توسط خانواده شناسایی میشوند و آنها قادر خواهند بود در زمان مناسب نسبتبه گفتوگو و رسیدن به نقطهی تصمیمگیری بدون سوگیری به نوجوان کمک کنند.
داشتن تعادل در رفتار با نوجوان باعث ایجاد احساس ارزشمندی در او میشود؛ پس لازم است در تشویق و بازخورد متعادل باشیم و از ایجاد احساس ارزشمندی کاذب خودداری کنیم؛ زیرا این کار موجب میشود به نوجوان ارزشهایی بیشازحد توانش خورانده شود و این تکلیف اضافه در او احساس ضعف را ایجاد کرده و باعث میشود که او، برخلاف مقصود ما، احساس بیارزشی کند. پس باید به علایق نوجوان احترام گذاشته شود. والدین با احترام به علایق نوجوان خود و تشویق بجا و متعادل میتوانند احساس توانمندی را در فرزند خود تقویت کنند.
پرهیز از رفتارهای تبعیضآمیز با نوجوان و مقایسه او
والدین با احترام به ارزشهای نوجوان و درنظرگرفتن تفاوتهای فردی، نوجوان را قادر میسازند که با چارچوبهای انتخابی خود و بدون تلقینهای اجتماعی تصمیمگیری کند و یاد بگیرد که انتخاب ارزشها در درون فرد و با توجه به تفاوتها و علایق او اتفاق میافتد و ربطی به جوسازیهای اجتماعی ندارد. لازم به ذکر است که وقتی والدین فقط در صورتی فرزندشان را تایید کنند که مطابق با ارزشهای آنها یا جامعه رفتار کند، او یاد میگیرد که ارزشها را بیرون از خودش بجوید و بهدست آورد. این مسئله هم منجربه کاهش بسیار زیاد احساس ارزشمندی و توانمندی او شده و به این شکل قدرت تصمیمگیری و احساس توانمندیاش تضعیف میشود.
پذیرش مسئولیت با دادن نقشهایی در خور توان و تجربه نوجوان
مشارکت نوجوان در تصمیمگیریهای خانواده و شنیدن نظراتش باعث ایجاد حس ارزشمندی در او میشود. گاهی هم نیاز است نقشهایی در خور شرایط فکری و فیزیکی نوجوان به او واگذار شود تا احساس توانمندی و مسئولیتپذیریاش تقویت شود. مهمترین نکته این است که به نوجوان یادآور شویم که اشتباهکردن امری طبیعی است و ربطی به شخصیت او ندارد؛ پس اگر چیزی را نمیداند و یا مهارت انجام کاری را ندارد میتواند در صورت علاقهمندی آن را یاد بگیرد، ولی مستحق تنبیه و سرزنش نیست.
احساس مورداعتمادبودن از طرف والدین، درکنار اینکه حق اشتباه و خطا و جبران را به نوجوان بدهیم و ارزشمندی و توانمندی او را جدای از احتمال اشتباهکردنش بپذیریم، باعث میشود که نوجوان به خودش و توانمندیهایش اعتماد داشته باشد و فارغ از اشتباهاتش، خودش را ارزشمند دانسته و در پی جبران آنها برآید.
جمعبندی
بهطور کلی دادن عشق و محبت نامشروط به نوجوان در فضایی عاری از امر و نهیهای مداوم و دادن آزادی عمل به او، بدون ترس از اشتباه، باعث ایجاد احساس ارزشمندی در نوجوان میشود. کمک به پذیرش مسئولیت نوجوان و پذیرش تفاوتهای او در علایق و استعدادها و چارچوبهایش با دیگر گروه همسالان و ایجاد جوی صمیمانه و همراه با رفاقت و بدون ترس میتواند به نوجوان کمک کند تا هویت خود را یافته و خود را با تمام عیب و نقضهایش ارزشمند بداند.