حافظه و طب مکمل

تقویت حافظه و مغز در طب سنتی و مکمل

مشکلات حافظه هم مثل بسیاری از مشکلات دیگر در طب‌های قدیم و باستانی، یکی از موضوعات تحقیق و درمان بوده است. بهترین موردی که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد، تمدن‌هایی است که در اطراف و مسیر اصلی جاده‌ی ابریشم وجود داشته‌‌اند؛ مانند تمدن چین، هند، ایران و روم. این تمدن‌ها درزمینه‌ی تجویز داروها و تکنیک‌های مختلف درمانی، نظیر درمان بسیاری از اختلالات روانی و جسمانی و نیز مشکلات حافظه و ضعف آن، فرهنگی غنی و دانشی باستانی داشته‌اند که در این مطلب به نگرش حکمای ایرانی در این زمینه می‌پردازیم.

در طب ایرانی، حکما مشکلات حافظه را از چند دیدگاه مورد مطالعه قرار می‌دادند. در ابتدا فرم سر و تناسب آن با قفسه‌ی سینه را بررسی می‌کردند؛ براین‌اساس، اگر سر انسان بیش‌ازحد کوچک‌تر از قفسه‌ی سینه باشد، ممکن است خون‌رسانی به مغز مختل شود و در سنین بالا مشکلات حرکتی و حافظه‌ای برای فرد ایجاد کند. دوم، مزاج مغز را در نظر می‌گرفتند؛ در طب ایرانی برای مغز 12 مزاج سالم و 12 مزاج ناسالم درنظر گرفته شده است که این 24 مورد، براساس اصل‌ونسب (ژن)، تربیت خانواده و تاثیر جامعه بر افراد شکل می‌گیرد؛ مثلا مزاج سالم مغز، سرد و تر است و در این صورت است که مغز به‌شکل سالم فعالیت می‌کند. چنانچه این عملکرد کاهش پیدا کند، یعنی مزاج مغز سردتر از حدش شده و اگر مغز فعال‌تر از حالت استانداردش باشد، یعنی مزاجش گرم‌تر از حد معمول شده است و البته یادمان باشد تمام اختلالات حافظه در اثر سردی اضافه‌ی مغز اتفاق می‌افتند. اما دلیل آن چیست؟ در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم که موجب سردی بیش‌ازحد مغز می‌شود:

عواملی که موجب سردی بیش‌ازحد مغز می شود:

1. خواب ناکافی

بهترین زمان خواب در شب، حدود دو تا سه ساعت بعد از غروب آفتاب است؛ یعنی زمانی که هورمون خواب ترشح می‌شود. بیشتر ما در ساعاتی قصد خواب می‌کنیم که ترشح هورمون خواب به اتمام رسیده است؛ مثلا ساعت یک یا دو بامداد که در این ‌صورت سیکل صحیح خواب به‌درستی اتفاق نمی‌افتد.

2. هوای ناسالم

زندگی در شهر‌های آلوده بر عملکرد مغز اثر منفی دارد؛ چنانکه موجب کمبود اکسیژن و تنفس راحت می‌شود که نشانه‌ی آن تیرگی و کبودی زبان و نیز احساس بی‌میلی به زندگی و مسائل پیرامون آن و در یک کلام، افسردگی است.

3. تغذیه‌ی نامناسب

غذای مورد استفاده در مغز، غذاهای لطیف یا «الکیموس» هستند؛ مانند غذاهایی که بوی خوش دارند، آبکی بوده و یا از در دسته‌ی سبزیجات، جوانه‌ها، مغزها مانند کنجد، پسته، فندق، گردو، بادام و... قرار می‌گیرند. همچنین، باید اکیدا از مصرف غذاهای چند بار گرم‌شده، چرب، گوشتی مانند استیک، آبگوشت و... پرهیز شود.

4. نداشتن ریتم صحیح در زمان فعالیت و استراحت

مقدار زمان فعالیت روزانه 8 ساعت و زمان استراحت‌کردن و گذراندن وقت با خانواده و تفریح هم باید 8 ساعت باشد. البته همیشه باید به این مورد توجه کنید که مقدار فعالیتتان نباید از حد و توان شما بیشتر باشد؛ ضمن آنکه نباید زمان استراحت و خواب را با هم اشتباه بگیرید. استراحت‌کردن یعنی زمانی را برای بازپروری خود اختصاص دهید و به پارک و طبیعت بروید یا مطالعه کنید. به‌طور کلی، بهترین ریتم فعالیت و استراحت آن است که 8 ساعت فعالیت شدید بدنی و مغزی، 8 ساعت فعالیت بدنی و مغزی متوسط و 8 ساعت استراحت بدنی و مغزی داشته باشید.

5. مشکلات هضم

متناسب نبودن زمان تغذیه، نداشتن وقت کافی برای این امر یا تغذیه در شرایط پراسترس، همه و همه باعث ضعیف‌شدن معده و درنتیجه هضم نادرست غذایی می‌شود که قرار است انرژی مغز را تامین کند.

6. مشکلات دفع ادرار و مدفوع

نگه‌داشتن مدفوع و ادرار دو عامل اصلی برای بازگشت رادیکال‌های آزاد به خون و مغز هستند که باعث ضعف عملکرد مغز می‌شوند. این رادیکال‌های آزاد که «سم» یا «سودای ناسالم» نام دارند، لازم است روزی 1 یا 2 بار با مدفوع و 2 تا 4 بار با ادرار دفع شوند.

7. چسبیدن به خاطرات منفی

مرور سیکل‌های باطل و خاطراتی که در آن‌ها شکست‌ها اتفاق افتاده‌اند، باعث ثبت الگوی نامناسب در مغز می‌شود. درصورتی‌که مغز این الگو را یادگیری کند، کاهش حافظه سمعی، بصری و حتی حافظه‌ی لمسی را در فرد به‌همراه خواهد داشت که درنهایت منجر به حس فراموشی می‌شود.

8. فکرکردن به امور محال و غیرواقعی

وقتی مدام نگران چیزی باشیم و دلهره‌ی اتفاقاتی را داشته باشیم که هنوز رخ نداده‌اند یا احتمال بروز آن‌ها تقریبا صفر است و یا حتی آن‌ها مقولاتی کاملا ذهنی و غیرواقعی باشند، کاهش عملکرد صحیح مغز اتفاق می‌افتد و درنتیجه موجب کاهش حافظه می‌شود.

9. دورشدن از عبادت و امور معنوی

انجام امور معنوی و معناگرایانه موجب تقویت مغز و ارتباط بین اطلاعات در مغز و افزایش عملکرد آن و بهبود حافظه می‌شود؛ مثلا پیداکردن راهکار برای سامان‌دادن به دانش‌آموزان بی‌سرپرست یا همکاری‌ در اجرای یک کمپین محیط‌زیستی یا حتی شرکت در برگزاری مراسم مذهبی می‌تواند مغز را از حالت یک‌سویه‌نگر و فردی خارج کند و با روح جمعی حاکم در بیرون خود پیوند بزند.

10. نداشتن تکنیک‌های صحیح مطالعه

نداشتن روش برای مطالعه‌ی صحیح و غفلت از ریتم خوب در مطالعه، مثل خلاصه‌برداری، مرور دوباره، پیداکردن مثال مناسب برای مطالب و... موجب عملکرد بد حافظه می‌شود.

مطالب بالا بخش مختصری از دیدگاه طب قدیم ایرانی درخصوص حافظه بود. علاوه بر توصیه‌های بالا، برای حفظ سلامتی مغز می‌توانید از دمنوش‌ها نیز بهره ببرید. در ادامه، نکانی درمورد استفاده از دمنوش‌های موثر برای تقویت حافظه و مغز آمده است:

دمنوش، بهترین روش برای تاثیر گیاه در مغز است

هرگاه در یک لیوان آبجوش، گیاه یا گیاهان مورد نظر خود را بریزید و پس از سه دقیقه، گیاه یا گیاهان را از آن خارج نمایید، شما یک دمنوش درست کرده‌اید. یادتان باشد هرگز دمنوش‌ها را مانند چای دم نکنید؛ چراکه فقط حالت دمنوش گیاهان روی مغز اثر می‌گذارد، نه جوشانده و دم‌کرده‌ی آن‌ها.

حداکثر مصرف گیاه در هر وعده

مقدار مصرف گیاه در هر وعده یک تا دو گرم است. درصورتی‌که قصد دارید با چند گیاه دمنوش درست کنید، یادتان باشد جمع میزان همه‌ی گیاهان شما نباید بیشتر از دو گرم باشد. بهترین زمان برای استفاده از دمنوش‌های موثر در حافظه، ناشتا و عصرهاست.

فرمول‌ها

ترکیب:

اسطوخودوس+ بهارنارنج

کُندر+ پونه+ سنبل‌الطیب+ اسطوخودوس

پوست لیموترش+ زعفران+ کندر+ به‌لیمو+ اسطوخودوس

گل‌گاوزبان+ به‌لیمو+ اسطوخودوس+ کاکوتی

همچنین، نکات زیر را برای بهبود عملکرد حافظه‌ی خود رعایت کنید:

1. دمای سر خود را با آب سرد یا آب جوش و یا سشوار و کلاه، خیلی گرم و سرد نکنید.
2. موهای خود را بعد از استحمام خوب خشک کنید و با موی خیس از منزل خارج نشوید.
3. اگر سینوزیت دارید، برای درمان آن اقدام کنید.
4. یادتان باشد مغز با اکسیژن زنده است و انحراف بینی هم باعث کاهش جذب اکسیژن می‌شود؛ پس اگر انحراف بینی دارید یا در خواب خورخور می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.
5. بو‌های خوش استشمام کنید.
6. فراموش نکنید بهترین زمان مطالعه صبح‌هاست؛ این زمان را هرگز از دست ندهید.
7. هر روز با بازی‌های فکری، مغزتان را ورزش دهید.
8. سعی کنید اشعار و متونی را حفظ کرده و در مکالماتتان از آن‌ها استفاده کنید.

نویسنده : سيدمحمدحسام ذاكرين