تغيير ذهن، تغيير زندگي

اغلب اوقات برای افراد مختلف شرایط یا احساسات مشابهي به وجود مي‌آيد که در آن شرایط، آن‌ها از لحاظ ادراکی به این باور می‌رسند که مجموع انتظاراتی که از آن‌ها مي‌رود، بسيار فراتر از منابع، امکانات و توانمندی‌هايي است كه در اختیارشان قرار دارد. این باور در افراد معمولا باعث ایجاد فشار‌هاي روانی می‌شود. اما چرا نتیجه فشارهای مشابهي مانند مرگ و دوري عزیزان، اخراج از کار و ... براي همه افراد یکسان نیست؟ اگر فشارهاي روانی و استرس‌های روزمره، غیرقابل‌تحمل و بیش از توانمندی‌هاي جسمی و روانی ماست، چرا بعضي از ما در برابر این فشارها دچار اختلالات شدید روانی و جسمی می‌شويم، اما به سلامت جسمی و روانی عده‌اي ديگر آسيبي وارد نمي‌شود؟ در اين خصوص دکتر «سارا ساعدی»، متخصص روان‌شناسی سلامت و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مطالب مفیدی را مطرح کرده‌ است که در ادامه با هم می‌خوانیم.

قدرت ذهن

اگر بخواهيم بدانيم چرا توان بعضي از ما در برابر مشكلات بيشتر از ديگران است، بايد بدانيم روان‌شناسان پاسخ اين سوال را در اصول و راهکارهای روان‌شناختی به‌کار‌رفته در نظریه شناختی رفتاری می‌دانند. طبق این نظریه، آن‌ها معتقدند ما نبايد اجازه دهيم شرایط مختلف ما را تحت‌ کنترل خود در‌آورند. در واقع اين خود ما هستيم كه بايد بتوانيم شرایط را تغییر دهيم. به باور نظریه‌پردازان نظریه شناختی رفتاری، فکر و باور افراد تنها مولفه‌ای است که می‌تواند توانايي آن‌ها را در زمينه‌هاي مختلف از جمله پندار، گفتار، کردار و احساس صحيح، عاطفه، درک، حافظه، سطح هوشیاری، قضاوت و بینش در امور روزمره زندگي، مختل كند یا باعث پیشرفت آن شود.

تغيير درون 

این نظریه مي‌گويد: «باید دنیای درون خود را به بهترين شكل ممكن تغيير دهيم تا بتوانيم به حس بهتري برسيم؛ حسي كه شايسته يك انسان است؛ چرا که تفکر و باور منفی، نه‌تنها درون ما را به تباهی می‌کشاند، بلکه فضیلت انسانی ما را هم در جنبه‌های ديگر زندگی مانند جنبه‌هاي شخصي، زناشویی، اجتماعی و ... با اخلال مواجه مي‌كند. به عبارت دیگر، تفکر و باور منفی باعث ایجاد احساسات و هیجانات منفی شده و احساسات منفی هم به نوبه خود باعث رفتار و عملکرد منفی افراد می‌شوند. بنابراين توجه داشته باشيم که افكار خوب مي‌توانند لحظاتمان را تغییر دهند و تغيير لحظات می‌توانند روزهاي بهتري را برايمان به دنبال داشته باشند؛ تا‌جايي‌كه كيفيت زندگی‌مان را به سمت بهتر و لذت‌بخش‌ترشدن هدايت كنند.

خاصيت آهن‌ربايي ذهن 

نظریه‌پردازان روان‌شناسي معتقدند ذهن مانند آهن‌ربا است. امکان ندارد منفی فکر كنيم، اما روزگار خوشي داشته باشیم، چون حس ما به زندگی كاملا تحت‌تاثير افکار ماست. در واقع هر آنچه که به‌طور مداوم به آن فکر می‌کنیم، همان را به زندگی خود می‌آوریم، درست مانند یک آهن‌ربا.

افکار منفی از عمیق‌ترین سطح شناخت یا باورهايي که گاهي ريشه در کودکی ما دارند، به وجود مي‌آيند. باورهای بنیادین ناسازگار هم افکار و نگرش افراد را نسبت به خود، دنیا، دیگران و آینده به سمت ناامنی، بی‌ارزشی و ... تغییر می‌دهند.

مثلا در حوزه‌ی خود، معمولا باورهای بی‌ارزشی، بی‌کفایتی و دوست‌داشتنی‌نبودن منجر‌به ایجاد افکار و باورهايي مانند «من بی‌ارزشم، من توانایی کافی برای انجام امور را ندارم، هیچ کس مرا دوست ندارد و ...» می‌شود.

تغيير باور

بر اساس نظریه شناختی رفتاری، اگر افراد دنبال تغییرات مثبت، پیشرفت و سلامت باشند، ابتدا باید باور و افكار خودشان را تغییر دهند و به نوعی از منفی‌گرایی و ناامیدی به سمت مثبت‌اندیشی سوق پيدا کنند. البته واقع‌بيني و درست‌اندیشی به این معنا نیست که فکر کنيم همین که افكار مثبت را جایگزین افكار منفی كنيم، تمام مشکلات و غصه‌هايمان از بین می‌روند؛ اصلا اين‌گونه نيست. در واقع تغییر‌جهت‌دادن از منفی به مثبت باعث می‌شود ذهن به جای درک ناامیدی و استیصال، به‌دنبال راهکارهای مختلف و خلاق در این زمینه باشد.

اکثر افراد فکر می‌کنند تغییر افکار و باورها و بالطبع آن تغییر جهت و مسیر زندگی به سمت مثبت، کار سختی است؛ در‌حالی‌که آ‌ن‌ها می‌توانند با استفاده از بعضي تكنيك‌هاي ساده و راهگشای زیر، زندگی خود را لذت‌بخش‌تر کنند.

• استفاده از واژه‌های مثبت هنگام صحبت‌كردن

اگر مدام به خود بگویید «نمی‌توانم»، خودتان را متقاعد می‌کنید که واقعا ناتوان هستید. به خودتان بگویید که مي‌توانید به‌خوبی از عهده‌ کارها بر‌آیید یا دست‌کم همه‌ تلاش‌ خود را می‌کنید. باور داشته باشيد كه لايق خوشبختي و سعادت هستيد و ارزش عشق‌‌ورزیدن را داريد. این واژه‌ها و عبارات می‌توانند احساس قدرت، خوشبختی، لذت و موفقیت را در وجود شما بیدار کنند.

• ردیابی افکار منفی و هدایت آن‌ها

هر زمان متوجه شدید افکار منفی و تکراری به ذهنتان راه یافته‌اند، سعی کنید فورا به عقب برگردید؛ شاید موقعیت یا الگویی در زندگی شما باعث ایجاد و تکرار این افکار شده‌اند. توجه داشته باشيد اگر این افکار مانند نشخوار فکری فقط شما را به سمت اشتباهات گذشته‌تان فرا می‌خوانند، درجا نزنید و اشتباهاتتان را بپذیرید؛ اما بیش‌از‌حد خود را شماتت نكنيد. با خودتان مهربان باشید و به توانمندی‌هايتان در رسیدن به اهداف خود باور داشته باشید. اما اگر اولین بار است که این افکار به شما هجوم آورده‌اند، زیاد به آن‌ها توجه نکنید و به جای تمرکز بر آن‌ها و تضعیف روحیه‌تان، فقط روی جوانب مثبت زندگی‌ تمرکز کنید. همچنين مي‌توانيد با خیال‌پردازی و ایجاد تصویر‌سازی ذهنی مثبت، خود را تا حد امکان از احساس ضعف و اضطراب دور کنید.

• اعتماد به خود و تبدیل افکار منفی به مثبت

حتی اگر بعضی کارها را خراب کرده‌اید، برای بقيه کارهایی که تا حالا به خوبی انجام داده‌اید، به خودتان اعتماد کنید؛ به علاوه شما مي‌توانيد برای تبدیل افکار منفی به مثبت، ایده بدهید؛ یعنی هرگاه ذهنتان را با اشتباهات خود مشغول کرده‌ايد، سعی کنید افکارتان را تغییر بدهید و به جای آن به توانايي‌هايتان اعتماد کنید. به یاد داشته باشید شما کامل و بدون‌نقص نیستید و حتما می‌توانید دفعه‌ بعد، بهتر عمل کنید.

• بررسی مسائل از زاویه دیگر و تجسم موفقیت‌ در زندگی

سعی کنید با تغییر زاویه دیدتان، الگوی تفکرات خود را عوض کنید. این کار به شما کمک می‌کند در مواجهه با اطرافیان، اشتباهات‌ و خطاهای شناختی خود را درک کنید. این درک و اصلاح می‌تواند باعث تشویق شما برای تجسم موفقیت شود.

• ساده‌کردن مشكلات برای رسیدن به اهداف

در مشکلات غوطه‌ور نشوید، بلکه ابتدا مشکل به‌وجود‌آمده را تبدیل به یک مسئله قابل‌حل‌ و ساده کنید و سپس برای آن مسئله، تا جایی که امکان دارد، راه‌حل‌های مختلف بیابید. پیش‌بینی راه‌حل‌ها و تمرکز بر آن‌ها و همچنین انتخاب اهداف کوتاه‌مدت و بلند‌مدت تا رسیدن به نتیجه موثر و کارآمد می‌تواند شما را از یکنواختی و احساس درماندگی و استیصال رهايي بخشد.

• عمر سختي‌ها كوتاه است

باور کنید در مسیر موفقیت، بسیاری از مسائل زندگی فقط یک چالش هستند و هرگز دائمی نیستند؛ البته اگر شما بتوانید آن‌ها را به عنوان یک مسئله قابل‌حل نگاه کنید، نه به عنوان یک مشکل! هر روز به خودتان یادآوری کنید که شرایط بد زودگذر هستند و فقط کافی است صبر و تحملتان برای پذیرش مسائل، بالا باشد.

• معاشرت با مثبت‌اندیشان و دوري از هم‌صحبتی با افراد منفی‌نگر

از معاشرت با کسانی که دید منفی دارند و از همه چیزی شاکی هستند و فقط باعث می‌شوند احساس بدتری داشته باشید، پرهیز کنید و در عوض اطرافتان را با دوستان و آشنایانی پر کنید که نیمه‌ پر لیوان را می‌بینند و در واقع از همه چیز زندگی لذت می‌برند.

• مسئول زندگی خودتان باشید

اتفاقات بد هر از گاهی برای همه پیش می‌آیند. اینکه احساس قرباني‌بودن داشته باشيد و بخواهید دلسوزی دیگران را جلب کنید، شرایط را بهتر نمی‌کند. به جای آنکه خودتان را قربانی دیگران یا شرایط بدانید، دست از بهانه‌تراشی برداريد و برای داشتن آینده‌ای روشن‌تر، تلاش کنید.

• هر روز مثبت‌اندیشی را تمرین کنید

تمرین مثبت‌فکر‌کردن در همه احوال بايد ادامه داشته باشد و هرگز نبايد فقط به زمان‌هایی که روحیه‌ افراد ضعیف است، محدود شود.