یکتا فرهانی |
1403/09/20 |
کودکان و افسردگی
چرا فرزندم بیحوصله است و انگیزه ندارد؟
افسردگی تعاریف مختلفی دارد و اغلب به حالتی از غم و اندوه مداوم اطلاق میشود که یکی از شایعترین اختلالات روانشناختی هم به حساب میآید. در دهههای پیشین، افسردگی را اختلالی مختص بزرگسالان میدانستند. اما مطالعات، پژوهشها و نظریهها طی دهههای اخیر نشان میدهند این اختلال میتواند حتی در ابتدای زندگی هم وجود داشته باشد
افسردگی در کودکان
افسردگی در کودکان بسیار جدی است و بیشتر باید به آن توجه داشت و دلایل بروز افسردگی را ریشهیابی کرد، چون به احتمال خیلی زیاد افسردگی جنبهی وراثتی دارد که درمان را سخت میکند و همچنین احتمال تداوم آن تا بزرگسالی هم میتواند نگرانکننده باشد. به علاوه، چون کودکان در دوران حساس رشد مغزی قرار دارند، چنین اختلالی در این سنین میتواند منجربه عملکرد نامناسب بسیاری از ساختارهای مغزی آنها در بزرگسالی شود.
عوامل موثر در افسردگی کودکان
افسردگی در کودکان به عوامل زیادی بستگی دارد، مانند توانایی در حل مسئله و همچنین نوع مهارتهای زندگی.
البته وجود بعضی اختلالات مانند اضطراب جدایی، وسواس یا پرخاشگری هم میتوانند باعث تقویت زمینهی بروز افسردگی در کودکان بهحساب بیایند.
بررسیها نشان میدهند احتمال دارد حتی در دوران نوزادی هم افسردگی دیده شود، چون عوامل ژنتیکی و افسردگی مادر میتواند در بروز چنین حالاتی تأثیرگذار باشد. درواقع افسردگی مادر باعث میشود محیط خانه سرد و بیروح شود و تحتتأثیر چنین فضایی، طبیعی است کودک هم احساس خوبی نداشته باشد؛ چون افسردگی میتواند از حالت و زبان بدن هم به دیگران منتقل شود.
عوامل محیطی دیگری هم مانند تروما، مهاجرت، تغییر محیط زندگی یا مدرسه، جدایی والدین، ازدستدادن عزیزان و نزدیکان و دورشدن از آنها بهدلایل مختلف، خشونتهای جنسی و خانوادههایی که مدام از رفتار کودک ایراد میگیرند و او را شماتت میکنند هم میتواند از جمله ریزفاکتورهایی برای بروز افسردگی در کودکان شناخته شوند.
تأثیر رفتار والدین بر بروز افسردگی کودکان
با توجه به اینکه کنترلگری و مقایسهی بیشازحد والدین باعث تحقیر و سرزنش کودکان میشود، آنها را هم بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی میکند. ضمن آنکه زمینهی بروز افسردگی در کودکانی که تحت تمسخر و شماتت دیگران قرار میگیرند بیشتر است. اما افسردگی در کودکان علائم و نشانههایی دارد که والدین با توجه به آنها میتوانند متوجه وجود مشکل افسردگی در فرزند خود شوند.
نشانههای افسردگی در کودکان
اضطراب و حالت افسردگی در کودکان میتواند نشانههایی مانند کمانرژیبودن، زودرنجی، گریههای بیدلیل، ناامیدی، گوشهگیری و انزوا، پرخاشگری و اخلال در کارهای روزمره، تغییر در میزان خواب و خوراک، دلدرد و سردرد بیدلیل داشته باشد. داشتن افکار تمایل به خودکشی و اقدام به آن، بهانهگیری، افت تحصیلی و همچنین بروز مشکل در روابط عاطفی هم میتواند از نشانههای بروز افسردگی در کودک باشد.
وظایف والدین در برابر افسردگی کودکان
برای کاهش علائم و نشانههای افسردگی در کودکان، والدین ابتدا باید عامل یا عوامل بروز افسردگی را پیدا کنند. برای تشخیص، باید بدانند کودک چه مشکلاتی دارد و بهخصوص در روزهای اخیر چه چیزهایی او را نارحت کرده و از چه چیزهایی رنج میبرد.
موضوعاتی مانند تولد فرزند جدید در خانواده، طلاق پدر و مادر، سوگ، افت تحصیلی و رفتار بد مربیان و معلمان هم میتواند عامل اصلی ناراحتی، خشم و افسردگی کودک باشد که با شناختشان میتوان نخستین گام را برای مقابله و درمان آنها برداشت.
همدلی با کودک افسرده
تشخیص افسردگی حتما باید توسط روانشناس یا روانپزشک داده شود. اما در هر صورت، باید توجه داشت برای مقابله با افسردگی، کودک باید فعال و پویا باشد؛ بنابراین یکی از کارهایی که والدین میتوانند هنگام افسردگی فرزندانشان بکنند تشویق به فعالیت و دادن توجه مثبت به آنهاست؛ یعنی بهجای محیط منفی که پیرامون کودکان را فراگرفته و سرشار از کلمات و افکار منفی است، به آنها کمک کنند تا بهتر بتوانند متوجه نکات مثبت اطراف خود باشند. چون افراد افسرده اعتمادبهنفس ندارند و نیازمند تحسین و توجه و همدلی هستند. پس پدر و مادرها باید از آنها حمایت کنند. وقتگذاشتن باکیفیت با کودکان نیز موضوع مهمی است که حتما باید آن را مدنظر قرار داد.
اهمیت بازی برای شادابی و نشاط بچهها
بازی یکی از موارد بسیار مهم برای رشد بچههاست، چون هنگام بازی آنها میتوانند از حالتهایی مانند غم، اندوه و ناراحتی فاصله بگیرند. همچنین بازی و جستوخیز میتواند باعث افزایش نشاط و کاهش افسردگی در آنها شود. ایجاد فضای شاد، برقراری ارتباط باکیفیت وگوش دادن فعال هم میتواند بسیار موثر و کمککننده باشد.
تاثیر انتظارات والدین در افسردگی فرزندان
انتظار والدین از فرزندانشان موضوع مهمی است، چون گاهی باعث میشود روابط آنها با مشکلات زیادی مواجه شود. وقتی کودک حالت افسردگی دارد یا بهطور کلی حس خوبی ندارد، والدین نباید انتظار داشته باشند فرزندشان خیلی زود از این حالت خارج شود، چون اگر او واقعا دچار نوعی از افسردگی شده باشد، درمانش نیاز به صبوری و گذاشتن وقت زیادی دارد.
وظیفهی والدین در مواجهه با افسردگی کودکان
والدین میتوانند به حالات بیحوصله و خستهبودن و نداشتن انگیزهی فرزند خود ماهیت جدیدی بدهند و از واژهی افسردگی در مورد آن استفاده نکنند. چون موضوع مهم در افسردگی کودکان این است که بتوانیم آنها را درک کرده و احساساتی را که منجربه افسردگی شده شناسایی کنیم.
بهتر است برای کودک توضیح دهیم که غم و ناراحتی هم مثل هر احساس دیگری طبیعی است و او باید بتواند با تجربه و شناسایی دلایل بروز آن، از چنین احساساتی عبور کند. برای این کار، پدر و مادرها میتوانند با تشویق بچهها به انجام فعالیتهای موردعلاقهشان کاری کنند تا آنها زودتر غم و اندوه خود را فراموش کنند.
تفاوت افسردگی کودکان و نوجوانان
نشانههای افسردگی درکودکان و نوجوانان معمولا شبیه همدیگر است، چون عوامل خطر و ریشههای بروز آنها یکسان است. درمان آنها هم ممکن است ترکیبی از دارودرمانی و رواندرمانی باشد.
موضوع مهمی که والدین باید در مواجهه با افسردگی کودکشان به آن توجه داشته باشند تلاش برای برقرای تعامل مثبت با فرزندانشان و همچنین فراهمآوردن آرامش و امنیت بیشتر برای آنهاست. درواقع آنها باید محیط خانه را بهگونهای تغییر دهند که کودک یا نوجوان در خانه احساس آرامش و امنیت داشته باشد. به علاوه اگر خودشان هم دچار افسردگی هستند. حتما آن را درمان کنند.
نقش تغییرات هورمونی در افسردگی
توجه داشته باشیم بعضی مشکلات هورمونی مانند کمکاری تیروئید میتواند بر عملکرد طبیعی بدن تأثیر بگذارد و سبب بروز افسردگی در کودکان شود. بنابراین حتما این مورد باید توسط پزشک پیگیری و درمان شود.
پیامدهای افسردگی در کودکان
کودکانی که احساس افسردگی میکنند انرژی و تمرکز کافی ندارند و همین موضوع سبب بیعلاقگی آنها برای حضور در کلاس درس، خستگی مفرط و افت درسیشان خواهد شد. حتی گاهی کودکی که قبلا عملکرد تحصیلی خوبی داشته، یکباره علاقهای بهدرس و مشق خود نشان نمیدهد و نمیتواند احساس خوبی در مورد خودش هم داشته باشد. استفادهی بیش از حد از موبایل، اینترنت و بازیهای کامپیوتری هم میتواند چنین حالاتی را در کودکان سبب شود. پس لازم است به این موارد توجه شده و دربارهی میزان استفاده از آنها به کودک توضیح داده شود.