جایی به جز خانه

چرا نوجوانان دوست دارند ساعت‌های زیادی را خارج از خانه سپری کنند؟

نوجوانی سنی شیرین ولی در عین حال حساس است، چرا که نقش مهمی در رشد و نمو افراد دارد. از آنجایی که در این سن بلوغ اتفاق می‌افتد، لازم است اطرافیان نوجوان با خلق‌و‌خو و به خصوص ذهنیت او آشنایی داشته باشند تا بتوانند به شناخت درستی برسند و بازخورد مناسب‌تری را هم به او نشان دهند.

یکی از چالش‌هایی که اعضای خانواده با نوجوانان دارند این است که آن‌ها نه هنوز بزرگسال محسوب می‌شوند و نه کودک. این مسئله مخصوصا زمانی به چالش تبدیل می‌شود که خواسته‌های جدید نوجوانان و تمایلاتشان شروع به شکوفایی می‌کند و در اینجا اعضای خانواده با فردی روبه‌رو هستند که به یکباره خواسته‌های جدیدی را مطرح می‌کند و مثل سابق که کودکی گوش‌به‌فرمان بود، دیگر به راحتی دست از خواسته‌هایش نمی‌کشد! یکی از شایع‌ترین چالش‌ها برای خانواده‌ها در این برهه از زندگی این است که نوجوانشان تمایلی به ماندن در خانه ندارد و ترجیح می‌دهد ساعت‌های زیادی را در خارج از خانه و همراه با دوستانش بگذراند. ما در این مقاله قصد داریم تا شما را بیشتر با ذهنیت نوجوانان آشنا کنیم تا راحت‌تر بتوانید آن‌ها را در ابتدا درک و سپس همراهی و راهنمایی کنید.

بیشتر در خصوص حس و حال نوجوانی بدانیم

همان‌طور‌که پیش‌تر اشاره کردیم سن نوجوانی پلی است بین بزرگسالی و کودکی. در این زمان نوجوانان حسی شبیه به نوزادی را دارند که به تازگی موفق شده روی پای خود بایستد و تاتی‌تاتی کنان قدم‌های خود را بردارد. هیجانات بالا در این سن به همراه حس کنجکاوی باعث می‌شود تا او بخواهد از مرزهای دنیای پیشین خود عبور کند و به کشف دنیاهای جدید بپردازد.

حس دیگری که نوجوان در این سن دریافت می‌کند حس استقلال است، چرا که دوست دارد دنیای جدیدش را با سلیقه خودش بسازد. با این اوصاف و با وجود این خصوصیت ها، چرا نوجوان تمایل زیادی به حضور در بیرون از خانه دارد؟

• آشنایی با دنیای بیرون

از تمایلات نوجوانی که در مسير بزرگسالی قرار دارد کشف کردن است. یکی از دنیاهای بزرگی که نوجوانان می‌توانند به کشف آن بپردازند محیط بیرون از خانواده و به خصوص در جمع دوستانشان است، چرا که در این حالت، در محیطی قرار گرفته‌اند که قوانین و چارچوب‌های گذشته (مثل مدرسه) برایشان تعریف نشده و می‌توانند آزادانه‌تر حرف بزنند و نظراتشان را اعلام کنند. دنیای بیرون برای نوجوانان حکم اتوبانی را دارد که هیچ حد مجازی برای سرعت ندارد.

• تجربه‌ی استقلال

افراد در سن نوجوانی به دلایل مختلفی نیاز به استقلال دارند؛ دلایلی مانند:

• خارج‌شدن از حالت کنترل‌گري والدين: بسیاری از والدین با تفکر محافظت از فرزندان خود، عادت به کنترل‌کردن آن‌ها می‌کنند، اما نوجوانان که سن کودکی را پشت سر گذاشته‌اند و به تفکر جدید‌تری دست پیدا کرده‌اند، نیاز به برخورد متفاوت‌تری دارند. وقتی این نوجوانان می‌بینند که احساساتشان در خانه درک نشده و به آن احترام گذاشته نمی‌شود، تصمیم می‌گیرند که از پیله‌ی محافظتی و کنترل‌گري خانواده در بیایند و شکوفا شوند. در اینجا محیط بیرون از خانه می‌تواند برای آن‌ها بسان قلعه‌ای باشد که آن‌ها را از کنترل‌شدن افراطی توسط والدین محافظت می‌کند.

• تعامل با هم‌سن‌و‌سالان: امروزه با کمتر شدن تعداد اعضای خانواده و نبود فرزند دیگر در سن و سال نوجوانی، یکی از دلایل علاقه به حضور نوجوانان در خارج از خانه این است که بتوانند نیازشان را به تعامل با گروه همسالانشان برطرف کنند، چون از نظر انرژی و فکری همسویی بیشتری با آن‌ها نسبت به اعضای خانواده خود دارند.

• ضعیف دیده‌شدن از طرف خانواده: متاسفانه گاهی خانواده‌ها نوجوانانشان را کودک تصور می‌کنند و مسئولیتی را به آن‌ها واگذار نمی‌کنند. این مسئله موجب می‌شود تا آن‌ها خود را ضعیف دیده و احساس کنند که کسی به توانایی‌هایشان ایمان ندارد. این مسئله در حالتی اتفاق می‌افتد که نوجوانان برخلاف تصور اعضای خانواده، کم‌کم به قدرت بیشتری در این سن دست پیدا می‌کنند و می‌توانند مسئولیت‌هایی را بپذیرند و از عهده آن برآیند. همین قبول مسئولیت هم منجر به بالا رفتن حس اعتماد‌به نفس و ارزشمندی در آن‌ها می‌شود. در خارج از محیط خانه و در جمع همسالان، این توانایی‌ها بهتر دیده می‌شود و یکی از دلایل علاقه‌ی نوجوان هم می تواند همین مورد باشد.

وظیفه‌ی والدین در قبال این خواسته‌ی نوجوانان

• در ابتدا لازم است که اگر والدین می‌خواهند نوجوانشان در این سن تجربه‌های امنی داشته باشد، باید الگوی مناسبی برای او باشند. این امر هم باید از کودکی اتفاق بیفتد تا نوجوان بداند افراد خانواده در هر شرایطی، چطور عمل می‌کنند.
• بهتر است والدین خیلی در مورد جزئیات نوجوانشان را کنترل نکند تا او بتواند در مواقع بحرانی زندگی والدینش را به عنوان فرد امن خود بپذیرد و مسائلش را با آن‌ها در میان بگذارد.
• پدر و مادر نباید نوجوان را به اجبار وادار به رفت‌و‌آمد با خویشاوندان یا دوستان خاصی کنند، زیرا این ارتباطات و در این سن شاید برای آن‌ها دلپذیر نباشد و اجبار والدین باعث خشم نوجوان از آن‌ها شود.
• والدین باید اجازه دهند که فرزندشان ارزش‌ها و چهارچوب‌های متفاوتی از آن‌ها داشته باشند و در آن حیطه تجربه‌های لازم را کسب کنند.
• گاهی لازم است که والدین اجازه دهند که فرزندشان دوستان و همسالان خود را به خانه دعوت کند تا شناختی نسبی از آن‌ها پیدا کنند.
• پدر و مادر باید در این سن فرزندشان را دیگر کودک نبینند و در حد توانش به او مسئولیت‌هایی را واگذار کنند تا او بتواند هم احساس مفید بودن و ارزشمندی را تجربه کند و هم خودش را بیشتر محک بزند و بشناسند.

جمع‌بندی

نوجوانان ما در این سن حساس در حال به‌دست‌آوردن اطلاعات و تجربیات بسیار زیاد و جدیدی در زندگی خود هستند و در این راه لازم است که والدین به جای اینکه بندی به پایشان باشند، الگوی مناسبی برایشان باشند. این را باید در نظر داشته باشید که نوجوانان دوست دارند برای کشف خودشان و دنیای بیرونشان به صورت آزادانه پا به بیرون از خانه بگذارند و تجربه کنند. پس اگر به عنوان پدر یا مادر یک نوجوان این مطلب را می‌خوانید، سعی کنید نوجوان خود را بیشتر درک کرده و او را به جای محدود‌کردن، راهنمایی کنید.

دکتر نیلوفر اله‌وردی/ روان‌شناس