نوجوانان در دام اعتياد

دوران نوجواني دوراني است كه به اندازه هيجان و تجربه‌هاي جديدش، مي‌تواند خطراتي هم به همراه داشته باشند. اگر فرزند نوجواني داريد، فکر اينكه او موادمخدر مصرف کند، موجی از احساسات تلخ و آزاردهنده، نظیر خشم، ترس، نگراني و ناامیدی را در وجود شما برمی‌انگیزد. اينكه چرا فرزند شما با چنين مشكلي مواجه می‌شود و شما چگونه مي‌توانيد با آن مقابله کرده و به فرزندتان كمك كنيد، از نمونه سوالاتي است كه نمي‌توانيد پاسخ صريح و قاطعي براي آن بيابيد؛ درواقع ابتلا به اعتياد علل و عوامل زيادي دارد كه هيچ‌گاه نمي‌توان پاسخ كاملي براي آن پیدا کرد. دراين‌خصوص با دكتر آيدا عليزاده، روان‌شناس، گفت‌وگو كرده‌ايم.

تشخيص اعتياد 

والديني كه به فرزند خود در زمینه مصرف موارد شك مي‌كنند، باید ابتدا كاملا در مورد این مسئله بدانند و مطمئن شوند كه او واقعا اين كار را مي‌كند؛ چون گاهي مواقع ما دچار نگراني‌هاي بي‌جا مي‌شويم؛ مثلا ممکن است بسته‌بودن هميشگي در اتاق نوجوان، تغییرات مداوم در روحیه یا پنهان‌کاری او صرفا رفتارهای معمول یک نوجوان برای دفاع از حریم خصوصی خود باشد؛ البته این نشانه‌ها می‌توانند ناشی از مسئله‌ای ناگوار باشند كه نياز به توجه بيشتر ما دارند. اما چگونه حقیقت را دریابیم؟ جواب ساده‌ای برای این سوال وجود ندارد، ولي راه‌هایی وجود دارد تا به‌وسیله آن‌ها بتوان این مورد را تشخیص داد.

توجه به نشانه‌ها 

قبل از هرچيز باید برای اينكه به فرزندتان شك كرده‌ايد، دلایل روشن و منطقی داشته باشید؛ نمونه‌های مشخصی که بتوانید به آن‌ها استناد کنید. اگر نمی‌دانید چگونه موضوع را با فرزندتان مطرح کنید، پرسیدن اينكه مصرف موادمخدر چقدر در مدرسه شایع شده است، می‌تواند شروع خوبی باشد.

شما مي‌توانيد‌ نظر دوستانش را درباره‌ مصرف موادمخدر جويا شويد. نوجوانان بیشتر مایل هستند درباره‌ دیگران صحبت کنند تا خودشان. این گفت‌وگو به شما نگرشی از گرایش‌ها، عادات دوستان و همسالان فرزندتان مي‌دهد؛ همچنین شما دیدی بهتر از نوع افكار و معاشرت‌هاي نوجوان پیدا خواهید کرد.

البته بهتر است ‌در اين مورد از متخصص يا مشاور نيز كمك بگيريد. براي اينكه مطمئن‌تر شويد نيز مي‌توانيد به اين موارد دقت بيشتري داشته باشيد؛ مثلا با معلمانش صحبت کنید و ببینید که آیا آن‌ها هم متوجه تغيير خاصي در او شده‌اند یا نه. به تغییرات در هزینه‌هايش توجه کنید.

ببينيد هنگامی‌که از منزل بیرون می‌رود، به شما راست مي‌گويد كه واقعا كجا مي‌رود؛ مثلا اگر مي‌گويد پيش دوستش مي‌رود، با منزل دوستش تماس بگيريد تا ببينيد چقدر در رفتارهايش صادقانه عمل مي‌كند.

اتاق نوجوان را البته با حضور خود او و با عذرخواهي بگرديد. شما بايد صادقانه رفتار كنيد و بگوييد باوجودي‌كه مي‌دانيد اين كار صحيح نيست و ‌همه بايد حریم خصوصی يكديگر را رعايت كنند، اما خطری که در این موضوع وجود دارد، این کار شما را توجیه می‌کند.

همدلي با نوجوان

شما بايد به فرزندتان اطمينان بدهيد اگر بپذیرد مشکلی وجود دارد، تحمل شنیدن آن را دارید؛ اما اگر بخواهد دروغ بگويد و پنهان‌كاري كند، حتما مشکلات دیگری در رابطه‌‌تان با او به‌وجود خواهد آمد.

درنهایت اگر نمی‌خواهد یا نمی‌تواند حقیقت را برای شما بیان کند، کار زیادی برای وادار‌کردن نوجوان از دست شما ساخته نيست.

اگر فرزندتان ‌پذیرفت از موادمخدر استفاده مي‌كند، بايد ابتدا از اعتماد و صداقتش سپاسگزاری کنید تا او بتواند با شما راحت باشد و از مشكلاتش با شما صحبت كند؛ البته شما هم نبايد او دائم از او بپرسيد: «چرا اين اتفاق افتاده، چرا تابه‌حال به من نگفتي، چطور توانستي اين كار را بكني و ...؟»

شما مي‌توانيد به او بگوييد از شنيدن اين موضوع خیلی نگران شده‌ايد و بايد هر دو به‌دنبال راه‌حل مطمئني براي حل اين مشكل باشيد. چنین پاسخی از طرف شما زمینه‌هاي بيشتري را برای ادامه‌ گفت‌وگو فراهم می‌آورد.

توجه داشته باشید با اينكه دروغ‌گفتن درباره‌ مصرف موادمخدر خيلي معمول است، گاهي‌اوقات والدین به‌شدت نگرانند که فرزند‌شان‌به دروغ مصرف موادمخدر را انکار می‌کنند؛ درحالی‌که این‌گونه نیست و نوجوان حقیقت را بیان کرده ‌است. اگر پاسخ او درباره‌ کارهایی که شک شما را برانگیخته‌اند قانع‌کننده ‌باشند به او اعتماد كنيد.

پيشگيري و شناخت مشكل 

همه والدين بايد نسبت به موادمخدر آگاهي كامل داشته باشند و صرف اينكه فكر كنند فرزند من هيچ‌وقت چنين مشكلي برايش پيش نمي‌آيد از اين كار شانه خالي نكنند. فراموش نكنيد بهترين كار دراين‌خصوص پيشگيري است و هنگامي‌كه شما آگاهي داشته باشيد خيلي بهتر مي‌توانيد دراين‌خصوص عمل كنيد.

نوجوانان به دليل هيجانات بالا، تصورات دور از واقعيت، اعتمادبه‌نفس پايين، كنجكاوي بالا و نداشتن مهارت‌هاي كافي در اجتماع آسيب‌پذيري بيشتري دراين‌زمینه دارند.

علل گرايش به موادمخدر 

عوامل زيادي براي افزايش آسيب‌پذيري نوجوانان وجود دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: روابط نامناسب والدين، دعواهاي بيش‌ازحد آن‌ها، نداشتن احساس امنيت و آرامش، مشكلات و فقر مالي و اقتصادي و نداشتن دانش كافي خانواده‌ها در فرزندپروري، توجه‌نداشتن يا برعكس توجه زياد به نوجوانان و دادن آزادي‌هاي بيش‌از اندازه به آن‌ها، درك‌نشدن از طرف خانواده به‌ويژه پدر و مادر، حس كنجكاوي زياد، داشتن دوستاني كه او را به كار‌هاي خلاف تشويق مي‌كنند و...

علائم استفاده از موادمخدر

علائم بسیار متنوع و متعددی برای استفاده از موادمخدر وجود دارد، اما بسیاری از این نشانه‌ها می‌توانند از ویژگی‌های معمول دوره‌ نوجوانی هم باشند؛ برای مثال کم‌توجهی به نظافت فردی، تغییر حالات روحی و نوسان و بي‌ثباتي در رفتار، تغییر در روحیات یا ثبات عاطفی، رفتارهای خصمانه، عصبی‌بودن و نداشتن همکاری‌هاي لازم، پرهیز از تماس چشمی و پنهان‌كاري، خستگی یا بی‌حالی غیرمعمول، اشتهای شدید يا پرخوری‌هاي ناگهانی، چشمان قرمز، تنگی یا گشادی بیش‌ازحد مردمک‌های چشم، مدرسه‌گریزی یا بی‌علاقه‌شدن به مدرسه، ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌های فوق برنامه، سرگرمی‌ها یا ورزش، تماس‌های تلفنی مشكوك، بیرون‌رفتن‌های مخفیانه و...

گام‌هاي به‌موقع و كارساز

هر حركت و عمل اشتباهی مي‌تواند شما را از نوجوانتان دورتر و مشكلاتتان را هم بيشتر كند، پس چیزی که باید به‌دنبال آن باشید تغییراتی است‌که برای فرزندتان غیرطبیعی باشند. شما باید بیشتر از یک یا دو علامت را مشاهده کنید؛ زیرا مصرف مداوم موادمخدر معمولا علائم متعددی را به‌وجود می‌آورد.

اگر با اعتراف نوجوان یا صرفا با اتکا به شواهد زیاد مطمئن شديد که فرزندتان از موادمخدر استفاده می‌کند، باید تصمیم بگیرید در‌این‌باره چه‌كارهايي انجام دهيد. این کارها بسیاری ‌‌مواقع می‌تواند پیچیده و دشوار باشد و بسته به موقعیت‌هاي مختلف میزان پیچیدگی و دشواری آن‌ها نیز متفاوت است. در اينجا به تعدادی از علائم مصرف احتمالی موادمخدر توجه كنيد، اما فراموش نكنيد این علائم به‌هیچ‌وجه کامل، جامع و قطعی نيستند و فقط جنبه‌ راهنمایی دارند:

آیا نوجوان فقط به‌طور تفريحي از موادمخدر استفاده مي‌كند يا به‌صورت مداوم؟ درنتیجه مي‌توانيد متوجه شويد او تا چه حد پيش رفته است. گاهي نوجوانان درحال گرفتارشدن به اعتیاد هستند و در‌اين‌صورت مي‌توان كمك بيشتري به آن‌ها كرد.

آيا نوجوان صادقانه به سوالات شما پاسخ می‌دهدیا نه؟ بسیاری از افراد معتاد از جمله افراد بالغ به‌سختی می‌توانند بپذیرند برای خود یا دیگران مشکل ایجاد کرده‌اند و فكر مي‌كنند هر وقت بخواهند مي‌توانند ديگر مصرف نكنند و اصلا معتاد نيستند.

-

دلايل گرفتار‌شدن به موادمخدر 

شما ابتدا بايد بدانيد انگیزه‌ يك نوجوان از مصرف موادمخدر چیست؛ آیا در نتیجه‌ ارتباطات اجتماعی و همسالان به مصرف موادمخدر روی آورده است یا اينكه برای سازگاری با مشکلات و مسائلی بسیار عمیق‌تر اين كار را مي‌كند؟

درصورتی‌که ‌‌فكر مي‌كنيد برای حل این مشکل نیاز به کمک‌گرفتن از یک متخصص داريد، فكر ‌كنيد‌ آیا نوجوانتان هم حاضر است با شما نزد مشاور بيايد یا نه؛ يعني آيا اصلا نوجوان مایل به انجام کاري براي مداواي خود هست؟

اگر نوجوان هنوز در مرحله‌ استفاده‌ تفریحی از موادمخدر است و فقط گاهي نزد دوستانش مصرف می‌کند، ممکن است بتوان با ایجاد محدودیت‌ و كنترل بيشتر، احتمال بازگشت او را به مصرف موادمخدر از بین برد، اما اگر به‌صورت مداوم مواد مصرف مي‌كند برای کمک به او، نیاز به برداشتن گام‌های بزرگ‌تر و مهم‌تري دارید. اگر نمی‌دانید این کار را از کجا شروع کنید و اطلاعی دراین‌زمینه ندارید، می‌توانید با متخصص مشورت کنید.

صرف‌نظر از راهی که انتخاب می‌کنید، ابتدا این مسئله بسیار مهم است که نوجوان را قانع کنید به کمک نیاز دارد و شما هم مایل به همکاری با او هستيد، اما انجام این کار چندان آسان نيست و ممکن است زمان زيادي ببرد.

در حقیقت پذیرش مسئولیت مشکل توسط خود نوجوان موضوع بسيار مهمي است.