اشتغال زنان؛ آسیب‌ها و منافع

مسئله اشتغال زنان موردی است که بسیاری از خانواده‌ها و زنان و مردان با آن درگیرند و موضوعی است که سال‌ها اذهان عمومی را به خودش معطوف کرده است. در این زمینه آراي مختلفی وجود دارد. از یک‌سو نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد زنان شاغل بهترین زمان خود را که بیشترین بازدهی و انرژی را دارند، در محیط کار می‌گذرانند و بر همین اساس مجبورند برای انجام کارهای منزل انرژی مضاعف صرف کنند که این مسئله موجب فرسودگی زن می‌شود. چراکه هشت ساعت کار روزانه با مشغولیت‌های زیاد عملا فرصتی برای اینکه زمانی را برای خودشان صرف کنند، نمی‌گذارد و اغلب زنان کارمند گله‌مندند که فرصت پرداختن به تفریحاتی چون ورزش و رفتن به کلاس‌های هنری را ندارند.

کار بیرون از منزل زن را فرسوده و خسته می‌کند. زنان شاغل بیشتر از زنان دیگر بیمار می‌شوند. زنان کارمند توان انجام همه کار‌ها را ندارند چرا‌که خستگی مانع انجام وظیفه در نقش‌های مادری و همسری می‌شود.

اشتغال زنان و تاثیر بر بهداشت روانی و فرهنگی و فرزندان 

موسسه مطالعه سلامت کودک با بررسی بیش از 12 هزار و 500 کودک پنج‌ساله نشان داد، فعالیت بدنی کودکانی که مادر شاغل دارند کمتر است و احتمال اینکه غذاهای ناسالم بخورند نیز بیشتر است. کودکان مادران شاغل، در میان وعده‌های غذایی خود، نوشیدنی‌های شیرین بیشتری می‌نوشیدند. همچنین این کودکان حداقل دو ساعت در روز را به بازی با رایانه و یا تماشای تلویزیون می‌گذراندند، در حالی‌که کودکان مادران خانه‌دار کمتر از دو ساعت را صرف این‌گونه فعالیت‌ها می‌کردند. کودکان مادران شاغل بیشتر با وسیله نقلیه به مدرسه می‌روند،‌ در حالی‌که کودکان مادران خانه‌دار، تا مدرسه پیاده می‌روند.

بین زنان خانه‌دار و شاغل چه تفاوت‌هایی وجود دارد و آیا اصلا صحیح است اين دو قشر را با هم مقایسه كرد؟ 

نتایج گروهی دیگر از پژوهش‌ها نشان می‌دهد زنان شاغل نسبت به زنان خانه‌دار از منزلت اجتماعی بالاتری برخوردارند و همین باعث می‌شود اعتماد‌به‌نفس بالاتری داشته باشند. لذا در برخی موارد ارتباط و صميميت ميان مادران شاغل و کودکانشان ضعيف‌تر از اين ارتباط با مادران خانه‌دار نيست. کودکاني که مادران شاغل دارند، به دلايل گوناگون وابستگي کمتري دارند و احساس مسئوليت بيشتري مي‌کنند. آنها به دليل اينکه بيشتر در محيط‌هاي اجتماعي و خارج از منزل هستند، ارتباطات اجتماعي خوبي برقرار مي‌کنند و ياد مي‌گيرند به ديگران هم اعتماد کنند.

در‌کل باید گفت نتایج تحقیقات بالا بیانگر آن نیست که مادران نباید بیرون از منزل کار کنند، بلکه ضرورت تنظیم برنامه‌هایی برای کمک به مادر در نگهداری و مراقبت صحیح از فرزندانش را نشان می‌دهد. گاهی زنان تحصیل را مساوی اشتغال می‌دانند، در حالی‌که قرار نیست در قبال تحصیلات عالیه‌، صندلی ریاست را بدهند. بنابراین یک راهکار برای حل این مشکل جایگزین کردن شغل‌های نیمه‌وقت به‌جای مشاغل تمام‌وقت است.

هماهنگی جامعه و خانواده با مادران شاغل

کمیت و کیفیت رابطه با فرزند هر دو اهمیت دارد. برخی مادران در خانه صرفا آشپزهای خوبی هستند، برخی رانندگان خوبی هستند، برخی دیگر نظافتچی‌های ماهری هستند. مقوله مادر خوب بودن در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است. مادر خوب مادری است که به کودکش خوب بودن را القا کند. کودک باید مطمئن باشد که هر اشتباهی هم بکند مادرش دوستش دارد و این دوست داشتن هیچ قید‌و‌شرطی ندارد. مادر خوب بودن یعنی وقت گذاشتن. یعنی فعالیت‌های مشارکتی انجام دادن. یعنی باهم به خانه خاله خرسه برویم و کودک من در خانه خاله خرسه سلام کردن، دست دادن، بوس دادن و... را یاد بگیرد. 

بهداشت روان زنان تحصيلكرده‌ی خانه‌دار 

متاسفانه زمانی که نگاه همدلانه وجود نداشته باشد، احتمال ایجاد آسیب روانی وجود دارد. گاهی ما فاقد مهارت حل‌مسئله هستیم و فکر می‌کنیم تنها یک راه‌حل برای مشکلمان وجود دارد. گاهی زوجین با هم رابطه دوستانه‌ای ندارند و برای ابراز این نارضایتی، به صورت غیر‌منطقی آقا مانع از اشتغال خانم می‌شود. بنابراین باید به قبل و قبل‌تر نگاهی انداخت. البته در این مورد، شرایط فرهنگی و اجتماعی را نباید نادیده گرفت. از طرف دیگر نگاه خانم هم مهم است. اگر یک خانم به زندگی‌اش نگاه عاشقانه‌ای داشته باشد، دچار افسردگی نمی‌شود. اگر یک خانم به ارزش واقعی کارش واقف باشد، اگر بداند که در خلال همین بازی‌های کودکانه، همین شعر خواندن‌های ساده، همین خنده‌های کوچک،سرنوشت یک نسل را رقم می‌زند، هرگز دچار افسردگی نمی‌شود. متاسفانه بسیار شنیده می‌شود که می‌گویند «فلانی بعد از این همه درس خواندن خانه‌نشین شده و لباس بچه می‌شويد».  این نگاه بسیار سخیف به مادر بودن است و مشکل در اینجاست.

مسئولیت زیاد زنان شاغل

مادران شاغل مسئوليتي سنگين‌تر دارند؛ زيرا بايد هم در خارج از منزل و هم داخل منزل مسئوليت‌هاي خود را به بهترين ‌نحو انجام دهند. اما می‌توان با کوتاه‌تر کردن ساعات و برخی پیشنهادات، اثرات سوء را به حداقل برساند، در غیر این‌صورت این مادران به مرور دچار فرسايش روحي و رواني شده و خود و فرزندانشان را با مشکلاتي روبه‌رو مي‌کنند. بنابراین در ادامه به راهکارهایی اشاره مي‌كنيم تا در صورت شاغل بودن به تعادل ميان محيط خانواده و کار منجر شود .

۱- دو سال اول بسیار مهم است

 اگر این امکان وجود دارد که یک مرخصی دوساله بگیرید بهترین راهکار را انتخاب کرده‌اید، در غیر این‌صورت بهتر است کودکان در دو سال اول زندگي به‌تنهايي در جمع‌هاي شلوغ نگهداري نشوند‌. براي اين منظور نگهداري کودک از سوي مادربزرگ يا يکي از اعضاي نزديک خانواده براي کودک بهتر است. به‌ويژه رفتن به مهد براي کودکان پسر زير  3سال چندان توصيه نمي‌شود.

بهتر است آنها با يکي از اعضاي خانواده يا يکي از والدين در خانه بمانند تا با طبيعت خود هماهنگ شوند و در آينده تعامل بهتري با محيط داشته باشند. دقت کنید که این یک نفر باید ثابت باشد زیرا وجود افراد مختلف باعث می‌شود قوانین مختلفی در مورد کودک اعمال شود. در نتیجه کودک شما قانون‌شکن شده و از سنین پایین شروع به لجبازی می‌کند.

۲- حتما زماني را مخصوص فرزندتان در نظر بگيريد 

کميت و کيفيت زماني که شما با فرزندتان مي‌گذرانيد، هر دو اهميت بسياري دارد. سعي کنيد زمان صبحانه را به گونه‌اي تنظيم کنيد که بدون عجله و اضطراب و در آرامش با فرزندتان صبحانه بخوريد و در مورد کارهايي که قرار است انجام گيرد، صحبت کنيد. اينکه پس از کار در منزل باشيد، براي فرزندتان کافي نيست.

به عبارت ديگر، او فقط حضور فيزيکي شما را نمي‌خواهد در حالي‌که مشغول پختن غذا يا نظافت منزل هستيد. بلکه او نيازمند اين است که زماني هرچند کوتاه را در کنارش بنشينيد و فارغ از هر چيز ديگر با او صحبت کنيد. او را در آغوش بگيريد و به او محبت کنيد يا با او بازي کنيد. فراموش نکنيد حداقل30 دقيقه پيش از خواب تا زمان خوابيدن کودک در کنارش باشيد و با آرامش درخصوص کارهاي روزمره خودتان و او و آنچه او دوست دارد صحبت کنيد. و نکته ديگر اينکه در کارهاي ديگر مانند خريد که بزرگ‌ترها مسئول آن هستند نيز کودکتان را همراهي کنيد. او از اينكه با شما به خريد بيايد لذت مي‌برد و چيزهايي ياد مي‌گيرد. به اين ترتيب از بودن با شما لذت مي‌برد.

3- به اندازه کافي بخوابيد 

بسياري از خانم‌ها به‌ويژه مادران شاغل تصور مي‌کنند به‌منظور انجام تمام کارهاي بيرون و داخل منزل مي‌توانند وقت خواب و استراحت خود را کاهش دهند. عموما شب‌ها تا دير‌وقت کارهاي منزل را انجام مي‌دهند و صبح هم که بايد زود بيدار شده و از منزل خارج شوند. گفتني است اين نوع زمان‌بندي فقط در کوتاه‌مدت و به صورت موقتي امکان‌پذير است و پس از مدتي موجب مي‌شود شما دچار خستگي مفرط و ضعف شويد. در اين‌صورت، نه مي‌توانيد مادري شاد و سرحال براي فرزندتان باشيد و نه فردي موثر در محل کار. پس بهتر است زمان بيداري را با مديريت مناسب تنظيم کنيد و به کارها بپردازيد اما حتي‌الامکان شب‌ها زودتر بخوابيد يا اگر نمي‌توانيد عصرها کمي استراحت کرده و پيش بقيه کارهايتان را انجام دهيد.

4- تمام مدتي که در منزل هستيد، مشغول کار خانه نباشيد

با توجه به اينکه مادران شاغل زمان کمتري در منزل هستند، حجم کار افزايش مي‌يابد؛ اما مي‌توان با برنامه منظم در هر روز به کارهايي با اولويت بيشتر پرداخت و در کنار آن در هفته يکي، دو بار نيز با خانواده به گردش و پارک و گذراندن ساعاتی با دوستان پرداخت تا هم تفريحي براي شما باشد و هم براي فرزندانتان، نه اينکه تمام‌مدت در حال پخت‌و‌پز و شستن باشيد که هم خودتان خسته شويد و هم اعضاي خانواده.

5- در صورت لزوم از اعضاي خانواده کمک بخواهيد

برخي مادران ترجيح مي‌دهند همه کارها را خودشان انجام دهند و معتقدند اين‌طوري خيالشان راحت‌تر است. در صورتي‌که مي‌توانيد کارها را تقسيم کنيد و همه‌با‌هم به انجام کارها بپردازيد و در ضمن فرزندان را نيز در انجام کارها شريک کنيد تا احساس استقلال و مسئوليت در آنها تقويت شود و در ضمن از انجام کارها لذت ببريد و احساس بهتري پيدا کنيد. اگر شرایط مالی اجازه می‌دهد کارهای نظافتی را به افراد دیگر بسپارید و فرزندتان را در اولویت اول قرار دهید.

6-احساس گناه نکنيد

اگر بخواهيد همواره کمال‌گرا باشيد و همه چيز را به نحو احسن بخواهيد به خودتان و ديگران فشار مي‌آوريد. بدانيد در مواقعي مي‌توانيد از ديگران کمک بخواهيد؛ زيرا اين حق شماست. حق داريد با آرامش بيشتري به کارها بپردازيد و بدانيد که تمام بارها و مسئوليت‌ها صرفا بر شانه شما نيست.

نویسنده : دکتر سمانه رضایی