فاصله عمیق بین باورها با حقایق در تغذیه

10 باور غلط در مورد تغذیه

روزی مردی از همسرش سؤال می‌کند که چرا همیشه، قبل از سرخ کردن سوسیس، سر و ته آن را با چاقو می‌برد و همسر پاسخ می‌دهد: «علتش را نمی‌دانم و به تقلید از مادرم، سوسیس را این گونه سرخ می‌کنم.» آن مرد که همچنان به دنبال پاسخ سؤال خود می‌باشد، از مادر همسرش، علت را جویا می‌شود، اما پاسخ مادر همسرش نیز مانند پاسخ همسرش می‌باشد. او نیز از مادرش تقلید می‌کرده است. مرد کنجکاو، به سراغ مادربزرگ همسرش می‌رود و این سؤال را از او نیز می‌پرسد. مادربزرگ همسر چنین جواب می‌دهد: «من، فقط به این دلیل، سر و ته سوسیس را قبل از سرخ کردن، با چاقو می‌بریدم که در آن زمان، ماهی‌تابه کوچکی داشتیم که سوسیس به صورت کامل در آن، جا نمی‌گرفت!!»

شاید بسیاری از شما، این داستان را که مصداق بازر رسم‌ها و باورهای اشتباهی است که بدون هیچ پشتوانه علمی، همچنان نسل به نسل و سینه به سینه از والدین به فرزندان انتقال می‌یابند، شنیده باشید. متأسفانه فرهنگ غذایی هم از هجوم امواج باورهای نادرست در امان نمانده است. امواجی که در ابتدا، تحت تأثیر شرایط مختلف اقتصادی، اقلیمی، اعتقادی و ... به صورت یک قطره، شکل گرفته‌اند و پس از گذشت سال‌ها، با گذر زمان به امواجی سهمگین تبدیل گشته و به ساحل ذهن بشر، ضربه می‌زنند و افرادی را که هر آن‌چه می‌شنوند، بدون هیچ تعمقی، می‌پذیرند، در خود غرق می‌کنند.

در زمینه تغذیه و شیوه مصرف مواد غذایی، باورهای نادرست زیادی وجود دارند که توسط افراد غیرمتخصص شایع شده و برای گروهی از مردم به صورت یک اصل، شناخته شده‌اند که در این مقاله به تعدادی از آنها، اشاره می‌شود.

1- نان‌های رژیمی، در مقایسه با نان‌های معمولی، کالری کمتری دارند و افرادی که نان رژیمی مصرف می‌کنند، نباید نگران اضافه وزن از طریق مصرف این نان‌ها بشوند.

نان رژیمی در واقع نانی است که با آرد کامل گندم یا جو تهیه می‌شود، دارای مقدار زیادی سبوس است و برای کنترل بیماری دیابت و بیماری‌های قلبی، عروقی، مناسب می‌باشد. نان رژیمی به دلیل سبوس فراوانی که دارد، مدت زمان بیشتری در معده می‌ماند و تا حدی، گرسنگی را به تعویق می‌اندازد، همچنین می‌تواند به افزایش متابولیسم در بدن، کمک کند، اما صرفاً رژیمی بودن نان، نمی‌تواند دلیلی برای مصرف بیش از حد مجاز نان باشد. نان رژیمی در صورتی می‌تواند به کاهش وزن، کمک کند که به میزان لازم مصرف شود و این میزان، در افراد مختلف با شرایط مختلف، متفاوت می‌باشد. گروهی افراد هم برای کاهش وزن، از نان‌های رژیمی خشک استفاده می‌کنند. لازم به تذکر است که هر گرم نشاسته، 4 کیلو کالری، انرژی تولید می‌کند و فرق نان خشک با نان غیرخشک در میزان آب آن است. نان خشک، آب کمتری دارد، اما نشاسته‌اش به همان میزان است، بنابراین در وزن مساوی با نان غیرخشک، کالری بیشتری تولید می‌کند.

2- در افراد دیابتی، مصرف برنج آبکش شده، مناسب‌تر از مصرف کته می‌باشد.

در این زمینه لازم به توضیح است که آبکش کردن برنج و ماکارونی، باعث افزایش اندیس گلایسمی[1] آنها می‌شود. منظور از اندیس گلایسمی، میزان تأثیر ماده غذایی کربوهیدراتی، در افزایش قند خون است که این شاخص در مواد غذایی طبیعی کمتر است و با انجام عملیات فرآوری روی مواد غذایی، بیشتر می‌شود. بنابراین، آبکش کردن برنج و ماکارونی، باعث افزایش تأثیر کربوهیدرات آنها در افزایش قند خون می‌شود. از طرفی، آبکش کردن برنج و ماکارونی، باعث می‌شود، مقدار زیادی از ویتامین‌ها، همراه با آب پخت دور ریخته شود و باعث کاهش ارزش غذایی آنها می‌شود.

3- مصرف نوشابه، برای درمان اسهال، مفید می‌باشد.

این باور نیز، اشتباه است، چون نوشابه فاقد املاح معدنی (به غیر از فسفر) است و قند زیاد موجود در آن، می‌تواند باعث تشدید اسهال شود.

4- افرادی که قصد کاهش وزن دارند، می‌توانند به راحتی نوشابه رژیمی مصرف کنند.

نوشابه‌های رژیمی، با نوعی شیرین‌کننده مصنوعی به نام آسپارتام[2]، شیرین می‌شوند که قدرت شیرین‌کنندگی آن، 200 برابر قند معمولی است، بنابراین، با وجودی که از لحاظ میزان شیرینی، با نوشابه‌های معمولی برابری می‌کنند، از کالری کمتری برخوردار هستند و یا فاقد کالری می‌باشند، اما نمی‌توان نتیجه گرفت که نوشابه رژیمی باعث افزایش وزن نمی‌شود، چون آسپارتام موجود در نوشابه‌های رژیمی، باعث کاهش تولید سروتونین[3] یا همان هورمون شادی‌آور در بدن می‌شود که این انتقال‌دهنده عصبی باعث ایجاد حس سیری و کاهش اشتها می‌شود. در نتیجه، مصرف زیاد نوشابه‌های رژیمی با افزایش اشتها و مصرف بیشتر مواد غذایی باعث ایجاد اضافه وزن می‌شوند. از طرف دیگر کاهش هورمون سروتونین، می‌تواند باعث ایجاد افسردگی شود که افسردگی در بسیاری از افراد، عامل پرخوری و افزایش وزن است.

5- نمک دریا، جایگزین مناسبی برای نمک تصفیه شده یددار می‌باشد.

نمک دریایی، مستقیماً از تبخیر آب دریا، به دست می‌آید و دارای ناخالصی‌هایی نظیر گچ و آهک می‌باشد و چون تصفیه نمی‌شود، دارای فلزات سنگین مانند جیوه و سرب و آرسنیک، می‌باشد، از طرفی میزان ید موجود در نمک دریایی، کم است و میزان کلسیم و منیزیم موجود در آن هم به قدری کم است که قابل چشم‌پوشی است. بنابراین مصرف زیاد آن نه تنها سودی ندارد، بلکه در درازمدت می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود.

6- چربی‌ها مضر هستند و برای کاهش وزن باید چربی را از برنامه غذایی حذف کرد.

در رابطه با این باور اشتباه، لازم به توضیح است که چربی‌ها، یکی از مواد غذایی اصلی هستند که در بدن نقش مهمی ایفا می‌کنند. چربی‌ها، علاوه بر این که از ارگان‌های حیاتی بدن در مقابل ضربات محافظت می‌کنند و به اندام زیبایی می‌بخشند، در بدن به عنوان عایقی در مقابل سرما، عمل می‌کنند. چربی‌ها در ساختمان غشای سلولی، نمک‌های صفراوی و هورمون‌های استروئیدی[4] نقش اساسی دارند و تأمین‌کننده اسیدهای چرب ضروری هستند که بدن قادر به ساخت آنها نیست و در رژیم غذایی، نقش سیرکنندگی دارند. بنابراین حذف چربی در رژیم غذایی، با ایجاد حس گرسنگی، می‌تواند منجر به مصرف غذای بیشتر و در نتیجه اضافه وزن شود. اما در رابطه با مصرف چربی‌ها، باید دقت شود که با توجه به شرایط فردی، به اندازه لازم مصرف شوند، چون در غیر این صورت می‌توانند عاملی برای ایجاد بسیاری از بیماری‌های خطرناک باشد.

7- به منظور کاهش وزن، می‌توان شکر قهوه‌ای را جایگزین شکر سفید کرد.

شکر قهوه‌ای، همان شکر سفید است با این تفاوت که شکر قهوه‌ای، به دلیل وجود ملاس، مقدار کمی مواد معدنی دارد، اما از لحاظ میزان کالری، تقریباً با شکر سفید برابری می‌کند (4 گرم شکر قهوه‌ای دارای 15 کالری و 4 گرم شکر سفید دارای 3/16 کالری است) و شاخص گلایسمی آن، مانند شکر سفید است. بنابراین مصرف زیاد آن، به اندازه شکر سفید می‌تواند چاق‌کننده باشد.

8- مصرف ترشی به همراه غذا، به کاهش وزن کمک می‌کند.

گروهی از انسان‌ها، اعتقاد دارند که مصرف ترشی در کنار غذا، به چربی‌سوزی و کاهش وزن کمک می‌کند، در صورتی که مصرف ترشیجات، باعث افزایش اشتها و مصرف بیشتر مواد غذایی می‌شود.

9- تخم مرغ‌های قهوه‌ای، نسبت به تخم مرغ‌های سفید، ارزش غذایی بیشتری دارند.

رنگ پوسته تخم مرغ، به نژاد مرغ بستگی دارد و خواص تخم مرغ‌های قهوه‌ای، تقریباً مانند تخم مرغ‌های سفید است، اما ارزش غذایی تخم مرغ به رژیم غذایی مرغ‌ها وابسته است.

10- شیرهای فرادما، دارای مواد نگهدارنده هستند.

در تولید محصولات فرادها از هیچ ماده نگهدارنده‌ای استفاده نمی‌شود. دلیل ماندگاری زیادی محصولات فرادما، روش تولید آنها است که تحت فرایند استریلیزاسیون قرار می‌گیرند، از جمله دلایل دیگر ماندگاری زیاد این محصولات، نحوه بسته‌بندی آنها است که به صورت تتراپک[5]، به روش اسپتیک[6]، دور از نور، حرارت و هوا صورت می‌پذیرد.

باورها و عقاید نادرست در زمینه تغذیه و مصرف مواد غذایی زیادتر از آن هستند که بتوان همه آن‌ها را در یک مقاله جای داد، اما همه ما باید بدانیم و بپذیریم که همواره،

هر آنچه می‌بینیم،

هر آنچه می‌شنویم،

و هر واقعیتی، حقیقت نیست.

[1]- Glycemic index                                                                                                                         

[2]- Aspartam

[3]- Serotonin

[4]- Steroid hormones

[5]- Tetrapak

[6]- Aseptic