نوجوانان و اينستاگرام
همه افراد در ذهنشان تصویری از خود دارند که همواره با آنها همراه بوده و تقریبا در تمام شرایط، یکسان است. درواقع اين تصوير نتیجه و تاثير تربيتي است كه در محيطهاي آموزشي مختلف، از جمله خانه، مدرسه و ... بر ذهنشان نقش بسته است و البته والدين بهعنوان نخستين افرادي كه با فرزندان در ارتباط هستند، نقش بیشتری در این زمینه دارند و در اين ميان، نقش دوران نوجواني نيز در این تصويرسازی ذهنی، حساستر و ماندنیتر خواهد بود؛ بنابراین در اين هنگام، نوجوان بهدنبال راه و جايي است كه بتواند تصوير خود را با ديگران به اشتراك بگذارد تا با گرفتن تاييد از آنها، حس بهتري نسبتبه خود داشته باشد و فضای مجازی، مخصوصا اینستاگرام، یکی از مکانهایی است که میتواند بهراحتی چنین اختیاری را به افراد بدهد؛ پس ما نیز در این شماره موضوع این بخش را به جذابيتهاي چنين فضاهايي اختصاصداده و با دكتر حيدر حسيني، روانشناس، گفتوگو كردهايم که در ادامه میخوانید.
تماشاچيان خيالي
وقتی افراد بهدوران نوجوانی میرسند، تصویر ذهنیشان از خود، بزرگتر و مهمتر میشود و درواقع میتوان گفت پدیدهای بهنام «تماشاچيان خيالي» در این دوران شکل میگیرد و به اوج خود ميرسد و البته اين موضوع در برخی اختلالات مانند وسواسهاي مختلف يا خودشيفتگي هم جديتر ميشود و فرد تصور میکند همه اطرافیان به رفتار، کردار و گفتار او بسیار توجه میکنند؛ بنابراین وقتی با نرمافزاری مثل «اينستاگرام» آشنا شدند، عكسگرفتن از خود و اطرافشان و نیز بهاشتراکگذاشتن و تاييدكردن عکسها، یا بهاصطلاح لایککردن، رونق بیشتری گرفت.
دلايل توجه به اينستاگرام
با توجه به اينكه اينستاگرام اين فضا را براي افراد مهیا میکند که خود را بهشکل دیگری نشان بدهند، معمولا آنان از اين فضا استقبال میکنند و عكسهاي خود و دیگران را به اشتراك ميگذارند و بدين ترتيب وارد یک فضاي رقابتي ميشوند و با این تصور که جنس مخالفشان میتواند تصوير قابلتوجهی از آنها در ذهن داشته باشد، بیشتر جذب این فضا میشوند و بههمین ترتیب دنبالکنندگان یا همان فالوورهای بالایی پیدا میکنند و بیشتر موردتوجه واقع میشوند.
تفاوتهاي شخصيتي
حضور در فضاهاي مجازي مانند اينستاگرام يا هر تغيير خاصي كه مربوط بهدوران نوجواني است، در همه نوجوانان به يك اندازه اتفاق نميافتد و با توجه به عوامل مختلف از جمله وراثت يا محيط زندگی ميتواند در فرد متغير باشد. متخصصان هم با توجه به سن نوجوان فقط ميتوانند توصيههايي براي او داشته باشند. «تماشاچي خيالي» هم يكي ديگر از ويژگيهايي است كه با دوره خاص یا بحرانی زندگي نوجوان در ارتباط است؛ مثلا در يك دوره دو یا سهساله، با توجه به تغييراتي که در اندامهاي بدن بهوجود میآید و صفات ثانويه جنسي نیز وارد میشوند، لازم است در مكان و فضايي خاص اين بحرانها تخليه شوند و مسلما فضای مجازی، این امکان را به افراد میدهد تا آنان تصویر متفاوتی از خود، به نمایش بگذارند؛ البته اين موضوع در اين سنين طبيعي است، گرچه بعضي نوجوانان كه نظر ديگران برايشان مهم نیست، گاهي گرفتار تنبلي و سستي شده و چون بهظاهرشان اهمیتی نمیدهند و نیز برقراری روابط اجتماعی برايشان مهم نيست، معمولا منزوی میشوند و بهناچار باید به متخصص ارجاع داده شوند.
كنترل والدين
بسياري از خانوادهها در سنين نوجواني سعي ميكنند فرزندشان را بيشتر كنترل كنند و بههمین سبب نسبتبهکارها و روابط او با دوستانش حساس میشوند. گرچه ممکن است قبل از نوجوانی حضور در فضاهاي مجازي يا چترومها براي افراد مهم نباشد، ولي در این دوره حضور تصويري نوجوان اغلب براي او مهم است و بههمين دليل هم نوجوانان اغلب چنين فضاهايي را دوست دارند كه البته مانند هر محيط ديگري مزایا و معایب خود را دارد و والدين بايد با اين فضاها آشنايي مختصری داشته باشند تا بتوانند نوجوانانشان را بهدرستی تحتنظر داشته باشند و درضمن فراموش نکنیم که این کار، تنها با ایجاد صمیمیت میان فرزندان و والدین امکانپذیر است.
تصوير نوجوان در اينستاگرام
فضاهاي تصويري و نیز فضاهايي كه نوجوان ميتواند در محيط مجازي از خود ارائه بدهد، با توجه به ويژگيهاي نوجوان مهم است. وقتي نوجوانان حضور یکديگر را در فضايي جدي ميگيرند، گاهي روابط گستردهتری پیدا میکنند و گاهی هم روابطشان در یک حد محدودی باقي ميماند و در این مواقع والدین باید بتوانند با برقراری ارتباط دوستانه با نوجوانشان، روابط او را در فضای مجازی کنترل کرده و طوری رفتار کنند که نوجوان استفاده بهینهای از این فضاها داشته باشد؛ يعني نه آنقدر به ماندن در اينگونه فضاها وابسته شود كه از بسياري از فعاليتهاي ديگر خود بازبماند و نه آنقدر از اين فضاها دور باشد كه نتواند از آنها بهره لازم را ببرد؛ درواقع زندگي مجازي نوجوان بايد به گونهاي باشد كه او را از ساير فعاليتهاي واقعياش دور نكند.
ارتباط با فضاي مجازي
ما در دنياي امروز در بسياري موارد ناگزير از برقراري ارتباط مجازي با يكديگر هستيم و درواقع اينترنت و حضور مجازي افراد دركنار يكديگر، انسان امروز را با انسان گذشته كاملا متفاوت کرده است. همه ما در فضاهاي مختلف هويتهاي متفاوتی داريم؛ مثلا هويتمان در ايميل، جدا از هويتي است كه در فيسبوك، تلگرام يا اينستاگرام خود داريم و ازآنجاییکه هويتهاي متفاوت ما در این فضاها نامحدود است، میتواند برایمان بسیارجذاب باشد. درضمن باید یادمان باشد زمانی میتوانیم خلاق باشیم که با محدودیتی مواجه شویم. ضمن اينكه در فضای حقیقی هر فرد ميتواند با توجه به خواست خود به ديگران پاسخگو باشد؛ درواقع هر رابطهاي همراه با مسئولیتی است؛ درحالیکه در فضاهاي مجازي بهدلیل نوع استفاده از فضا، مسئوليت خاصي وجود ندارد؛ بنابراين اگر نحوه استفاده درست از هر فضايي را بهخوبي بياموزيم، ميتوانيم بيشترين بهره را از آن فضا ببریم و کمترین آسیب را ببینیم..
كاربردهاي اينستاگرام
درواقع اينستاگرام هم فضايي است كه افراد باتوجه به شخصيت خود، آن را انتخاب ميكنند؛ مثلا بعضي افراد ترجیح میدهند برای هرکسی عکسهای خود را به نمایش درنیاورند و تنها عده خاصی بتوانند به عکسها دسترسی داشته باشند؛ درحالیکه عدهاي ديگر مایلند حتی عکسهای شخصی و خانوادگی خود را به عموم افراد نشان داده و حتي گاهي ديگران را در جريان بسياري از اتفاقات مهم زندگي خود قرار دهند؛ بنابراين افراد ميتوانند با توجه به شخصيت خود نوع ارتباطاتشان را مشخص كنند. درواقع نوع اين انتخاب هم به عوامل زيادي از جمله مسائل فرهنگي حاکم بر جامعه برميگردد و با توجه بههمين عوامل نيز ميتواند محدوده كاربرد افراد را مشخص كند.