خستگی تصمیمگیری و راههای مقابله با آن
تصور کنید که یک روز کاری سخت و طاقتفرسا را سپری کردهاید و سپس به منظور تمدد اعصاب به انجام حرکات ورزشی پرداختهاید. بعد از پرداختن بههمه این کارها، اکنون بهقدری خستهاید که بهسختی قادرید به انجام سایر کارهایتان بپردازید و فعالیت بیشتری داشته باشید. اما آیا میدانید که خستگی شما در این زمان میتواند روی بسیاری از تواناییهای ذهنی و حتی تصمیمگیریهای شما نیز تاثیر بگذارد؟ زمانیکه سطح انرژی بدن کاهش مییابد، کنترل فردی دشوار و دچار اختلال شده و همین مسئله باعث خستگی و عدم توانایی در تصمیمگیری میشود. «رویف باومایستر»، روانشناس اجتماعی که با طیف گستردهای از مطالعات بر روی فردیت، جنسیت و تفاوتهای بین دوجنس، طردشدن از اجتماع، بیانگیزگی و خشونت شناخته شده است، اصطلاح «خستگی تصمیمگیری» را بهعنوان «کاهش کیفیت تصمیم یا تصمیمات نهایی که بعد از بررسی بسیاری از موارد دیگر توسط افراد گرفته میشوند»، تعریف میکند. درک مسئله خستگی تصمیمگیری بهلحاظ روانشناختی میتواند به شما کمک کند تا تغییرات مثبتی را در سبک زندگیتان ایجاد کنید و بتوانید انرژی ذهنی و ارادهتان را برای گرفتن تصمیمات مهم ذخیره کنید.
خستگی تصمیمگیری در زندگی
خستگی تصمیمگیری میتواند توجیه خوبی برای این مسئله باشد که چرا شما ممکن است در طول روز و در فرایند تصمیمگیریتان بهدنبال راههای میانبر بروید. حتی گاهی اوقات ممکن است در هنگام مواجهشدن با یک مسئله و ضرورت تصمیمگیری در مورد آن به دنبال یک راهحل ساده یا یک جواب غیرمنطقی باشید.
مثلا تصور کنید درحالیکه خیلی خسته هستید و زمان کمی را هم در اختیار دارید، باید ایمیلهایتان را نیز بررسی کرده و به آنها پاسخ دهید. به ایمیلی برخورد میکنید که با خواندن آن بسیار عصبانی میشوید و در این حالت، بهجای اینکه بخواهید فکر کنید و پاسخی متفکرانه برای آن پیدا کنید، یک پاسخ بیمنطق و توام با عصبانیت برای فرستنده ارسال میکنید.
یا اینکه ممکن است به این دلیل که فرصت کافی برای درستکردن غذا برای خودتان را نداشتهاید و درحال حاضر هم بسیار گرسنه هستید، مجبور شوید به سفارش یک غذای فستفود رو بیاورید. همچنین ممکن است بهدلیل نداشتن فرصت خرید در طول روز، در ساعات پایانی شب مجبور شوید یک خرید اینترنتی شتابزده انجام دهید و بودجه زیادی را صرف خریدتان کنید. این حالت خستگی تصمیمگیری همه افراد را تحتتاثیر قرار میدهد و در این مورد هیچ تفاوتی بین انسانها وجود ندارد و میتواند تبعات و پیامدهای بسیاری داشته باشد.
چرا گرفتن سادهترین تصمیمات، اغلب دشوارترین کار است؟
«برایان بیلیز» در یکی از نوشتههایی که درباره یک زندگی شاد و مولد بهوسیله پرهیز از خستگی تصمیمگیری در وبلاگ خود قرار داده است، مثالهای زیادی را درباره این مسئله مطرح میکند که چگونه گرفتن تصمیمات فوری در یک زمان کوتاه، در اکثر اوقات میتواند نتایج ضعیفی را بهدنبال داشته باشد. همه ما در چنین موقعیتهایی قرار گرفتهایم و آنها را تجربه کردهایم.
مثلا درنظر بگیرید که تعدادی از دوستانتان برای دیدار شما به منزلتان آمدهاند. شما از آنها میپرسید: «برای شام دوست دارید چه غذایی میل کنید؟» و آنها هم در جواب به شما میگویند: «هر غذایی که خودت دوست داری، ما هم همان را میخوریم». سرانجام پس از کشوقوسهای فراوان، شما تصمیم میگیرید که آسانترین راه را انتخاب کنید؛ یعنی پیتزا سفارش دهید (که هم خوشمزه و هم ناسالم است). این درحالی است که اگر شما در طول هفته برای این مهمانی دورهمی برنامهریزی داشتید و مواد غذایی لازم را برای تدارک یک شام خوشمزه و سالم از بیرون از منزل خریداری میکردید، میتوانستید از این تصمیم آنی و نامناسب جلوگیری کنید و متحمل پرداخت هزینه سنگین نیز نشوید.
زمانیکه گزینههای انتخابی بسیاری را پیشروی خودمان داریم، اغلب اوقات دچار ضعف احساسات میشویم و انتخابهای نامطلوب و نامناسبی را خواهیم داشت؛ یا اینکه کنار میکشیم و اصلا هیچ انتخابی نمیکنیم. بهطور کلی، داشتن یک برنامهریزی منظم و روتین میتواند به ما کمک کند تعداد تصمیمات روزانهمان را محدود کنیم و همینطور شانس ما را برای انتخابهای مطلوب و انجام کارهای درست افزایش میدهد.
چگونه از خستگی تصمیمگیری جلوگیری کنیم؟
1) تصمیمات مهم زندگیتان را صبحها بگیرید.
صبحها که از خواب بیدار میشوید، ذهنتان پاک و آزاد است، چون هنوز با انجام کارهای روزانه دچار خستگی نشدهاید. در این زمان شما میتوانید برای مدتی با خودتان خلوت کرده و درباره شرایطتان فکر کنید و برای انجام مهمترین کارهایتان تصمیمات لازم را بگیرید و اقدامات ضروری را برای پرداختن به آنها انجام دهید.
2) برای تصمیمات کماهمیت، راههای ساده را انتخاب کنید.
برای اموری که برای شما اهمیت کمتری دارند و در زندگیتان نیز تاثیر چندانی ندارند، همواره بهدنبال راههای ساده باشید. ببینید برای انجام این کارها، کدام راه باعث میشود کمتر احساس خستگی کنید و برای پرداختن به آنها کدام شیوه آسانتر است؟ بسته به اینکه یک مسئله چقدر پیچیده است، تصمیمات بزرگ و مهم اغلب نیازمند اختصاص زمان و توجه بیشتری با توجه به اهداف بلندمدت و کوتاهمدت شما هستند. برای تصمیماتی که از اهمیت بیشتری برخوردارند، انتخاب مسیری که دارای حداقل دشواری و پیچیدگی است، قطعا انتخاب بهتری خواهد بود.
3) برای انجام کارهای روزانه از شب قبل برنامهریزی کنید.
بهتر است برای انجام کارهای حائز اهمیت روزانهتان از شب قبل برنامهریزی کنید. برای مثال، اگر لازم است در زمان رفتن به محل کار یا دانشگاه با خودتان غذا ببرید، آن را از شب قبل آماده کنید. در اینصورت میتوانید با صبر و حوصله بیشتری غذای مورد علاقهتان را تهیه کنید و مجبور نمیشوید روز بعد غذای ناسالم و نامناسب بخورید. در روشی دیگر میتوانید چند نوع غذا را آماده و فریز کنید تا در زمانهایی که سرتان شلوغ است و وقت تهیه غذا را ندارید، از آنها استفاده کنید.
4) در زمان گرسنگی تصمیم نگیرید.
شاید این جمله را شنیده باشید که «در هنگام گرسنگی به مغازه خواروبارفروشی نروید!» تحقیقات مختلف هم به این مسئله اشاره میکنند که نباید در هنگام گرسنگی تصمیم بگیرید. در زمان گرسنگی، در معده هورمونی بهنام «گرلین» ترشح میشود که اشتها را افزایش میدهد و همین امر بهطور منفی روی تصمیمگیری تاثیر میگذارد. درنتیجه امکان گرفتن تصمیمات اشتباه و نامطلوب افزایش مییابد. از این رو بهتر است در زمانهایی به تصمیمگیری درباره مسائل مهم بپردازید که غذای کافی میل کردهاید و سیر هستید.
5) انتخابهایتان را در این مورد که به کجا بروید، چه چیزی بخورید، چه چیزی بپوشید و ... محدود و ساده کنید.
اگر باید انتخاب خود را از میان موارد زیادی انجام دهید، میتوانید آنها را در لحظه به سه مورد محدود کنید. اگر دیدید که نمیتوانید از بین این سه مورد انتخاب خودتان را انجام دهید، سه گزینه دیگر را درنظر بگیرید. مثلا وقتی به رستوران میروید و منوی غذاها را دریافت میکنید، سه گزینه را از بین بقیه گزینهها مشخص کنید تا بتوانید راحتتر از بین آنها غذای دلخواهتان را انتخاب کنید و آن را سفارش دهید. به این ترتیب دشواری تصمیمگیری برایتان کاهش مییابد.
6) قانع باشید.
قناعت به سبکی از زندگی دلالت دارد که در آن شما یک زندگی ساده و بهدور از هرگونه تجملات را برای خودتان انتخاب میکنید و در اکثر موارد فقط بهدنبال دستیابی به موارد ضروری و لازم در زندگیتان هستید. وقتی شما بتوانید موارد زائد و اضافه را از زندگیتان حذف کنید، آنگاه خواهید توانست یک زندگی مطلوب، دلپذیر و سالم داشته باشید. حذف موارد اضافه و زائد باعث میشود که با آرامش خاطر و فراغ بال بیشتری بتوانید روی رسیدن به اهداف مهم زندگیتان تمرکز کنید.
7) در هنگام تصمیمگیری عوامل حواسپرتی را به حداقل برسانید یا اینکه آنها را بهطور کامل کنار بگذارید.
برای بررسی ایمیلهایتان و پاسخدادن به آنها و یا جستوجو در شبکههای اجتماعی زمانهای خاصی را در روز درنظر بگیرید. زمان محدودی را برای انجام این کارها مشخص کنید و وقتی این زمان محدود به پایان رسید، در اسرع وقت و بهطور کامل به انجام کارهای مهم خودتان بپردازید. همچنین سعی کنید وقتی میخواهید به خرید بروید، تازمانیکه نمیدانید دقیقا باید چه چیزهایی را تهیه کنید، وارد هیچ مغازه یا فروشگاهی نشوید. در غیراینصورت با گزینههای زیادی مواجه میشوید که تصمیمگیری درباره انتخاب موارد لازم و مناسب را برایتان دشوار میکنند. هرگز اجازه ندهید که عوامل حواسپرتی به زندگیتان وارد شوند.
خستگی تصمیمگیری ممکن است یکی از دلایل اساسی باشد که باعث میشود شما نتوانید بهراحتی به انجام کارهای روزانهتان بپردازید و بسیاری از عادتها و رفتارهای مثبت را در زندگیتان نهادینه کنید. اما اکنون که از این مسئله آگاهی پیدا کرده و مسئله خستگی تصمیمگیری را بهتر درک کردید و شناخت لازم را درباره آن بهدست آوردید، جای امیدواری است که از این پس بتوانید گامهای مهم، لازم و ارزشمندی را برای پرداختن به امور مهم و ایجاد رفتارهای مثبت و نهادینهکردن آنها در زندگیتان بردارید.