تحلیل روانشناختی فیلم «عصبانی نیستم»
فیلم «عصبانی نیستم» که به شبکه نمایش خانگی عرضه شده است، داستان زندگی یک دانشجوی دانشگاه تهران به اسم «نوید» با بازی «نوید محمدزاده» است که بههمکلاسیاش، «ستاره» با بازی «باران کوثری» علاقهمند است. نوید که مسائلی از لحاظ روحی و روانی پیدا کرده، در هنگام بروز خشم واکنشهای تندی از خودش نشان میدهد و حتی بهخاطر درگیری با صاحبکارش از کار اخراج میشود. او که بیپول و بیکار است، از پدر دختر موردعلاقهاش یک ماه فرصت میخواهد تا شرایط خوبی را برای شروع زندگی با ستاره فراهم کند؛ تصمیمی که به راحتی عملی نمیشود.
نوید يك پسر ٢٦ ساله است؛ يك دانشجو، فعال و اهل مطالعه كه همه كتابهاي «دكتر شريعتي» را خوانده و بهواسطه فعاليتهاي اجتماعی از دانشگاه اخراج شده است. عشق به ستاره باعث شده تا نوید تلاش بسیار زیادی را از خودش نشان دهد تا حداقل شرايط شروع زندگي با دختر موردعلاقهاش را فراهم كند؛ اما تلاشهاي نويد فرجامي ندارد. او جواني است که چارچوبها و ارزشهای خاصی را برای زندگیاش دارد و براي اينكه شرايط زندگياش را بهتر كند، حاضر نيست آنها را زير پا بگذارد. ما در فیلم میبینیم به نوید که جویای کار است، حتی پیشنهاد دزدی هم میشود. جامعهاي كه نويد در آن تلاش ميكند، جامعهاي است كه در مجموع اخلاق و عدالت در آن كمرنگ شده است.
نوید با دو جوان دیگر در خانهای زندگی میکند که صاحبخانه قصد تخریب آن را دارد. این موضوع در نگاهی وسیعتر بیانکننده این است که این افراد، نوعی از زندگی را تجربه میکنند که گویی خانهشان درحال ویرانشدن است. همخانههای نوید نیز مانند خودش وضعیت مشخصی ندارند. آنها موزیسین هستند. اما اجازه کار ندارند و همین باعث شده است که از لحاظ روحی بههم بریزند. نوید نیز بهدلیل مشکلات شخصیاش به اختلالی دچار شده كه قادر به كنترل تكانههاي پرخاشگري خود نيست و هنگام عصبانيت نميتواند خشمش را كنترل كند. او برای مهار عصبانیت خود به روانپزشک مراجعه میکند و به توصیه او با مصرف قرص و تكرار عبارت «من عصباني نيستم» تمام تلاش خود را بهکار میبندد تا بتواند در مقابل چنین شرایطی خشمش را کنترل كند.
نويد عصبانی و بيقرار است، چون تلاشهایش براي رسيدن به خواستههایش در جامعه بيثمر مانده و ديگر حتي اميدي ندارد به اينكه با تلاش ميتواند به خواستههایش دست پيدا كند و همین موضوع باعث کاهش تابآوری او شده است. بحث تابآوری از مهمترین موضوعات درروانشناسی مثبتگرا است که آن را میتوان مفهومی روانشناختی به معنی توانايي مقابله با شرايط دشوار و پاسخ انعطافپذير به فشارهاي زندگي روزانه تعریف کرد. تابآوري مشكلات زندگي را پاك نميكند، بلكه به افراد قدرت میدهد تا با دشواریها و ناملایمات زندگیشان روبهرو شوند و با جريان زندگي حركت كنند. تابآوري وابسته به اوضاع است و در شرايط پرمخاطره، دشوارتر ميشود.
فیلم عصبانی نیستم بیان میکند که بسیاری جوانان در این دوره از تاریخ از زندگیشان لذت نمیبرند. تلاشهای بیثمر نوید برای راضیکردن پدر ستاره به نوعی نمایانگر ناامیدی نسلی که با رویاها و اهداف تحققنیافته به حال خودش رها شده است. نوید در صحنهای که با خود حرف میزند، میگوید: «26 سالهام، اما انگار 260 سالم است.» این دیالوگ به دشواربودن دوران جوانی این نسل اشاره دارد. درست است که تابآوری در شرایط پرمخاطره دشوارتر میشود، اما تابآوری پدیدهای شناختی و قابلآموزش است؛ یعنی تابآوری پدیدهای ذاتی نیست؛ بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری و تجربه حاصل میشود.
از دیدگاه روانشناسی، افراد تابآور چهار ویژگی اصلی دارند:
- عزتنفس بالا
عزتنفس بالا یعنی پذیرفتن خود بهعنوان فردی ارزشمند و احترام قائلشدن برای خود و تواناییها، بیقیدوشرط دوستداشتن و سعی در شناخت نقاط مثبت خود و پرورشدادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه بر آن، این افراد سعی میکنند که این نقصها را با واقعبینی برطرف کنند و در غیراینصورت، این ویژگیها را میپذیرند.
- مهارت حل مسئله
افراد تابآور ذهنیتی تحلیلی نسبت به تواناییهای خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطافپذیرند و توانایی شگفتانگیزی درباره پیداکردن راهحلهای مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند؛ همچنین این افراد توانایی ویژهای را در تجزیه و تحلیل واقعبینانه مشکلات و پیداکردن راهحلهای فوری و همچنین راهبردهای درازمدت برای حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمیشوند، دارند.
- مهارت برقراری ارتباط موثر
این دسته از افراد مهارتهای ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموختهاند. آنها میتوانند در شرایط سخت هم شوخطبعی خودشان را حفظ کنند. آنها میتوانند با دیگران صمیمیشوند و درمواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه اینگونه آدمها میتوانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف میزنید، خوب گوش میدهند و خودشان را جای شما میگذارند.در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارتها و راهبردهای اجتماعی شامل مهارتهای گفتوگو، آمادگی برای گوشدادن به دیگران و احترامگذاشتن به احساسات و عقاید دیگران را که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است، دارا هستند. افراد تابآور شبكه حمايتي و عاطفي محكمي دارند. چنين ارتباطاتي به آنها كمك ميكند درباره نگرانيها و چالشهاي خود با كسي صحبت كنند، از مشورت، همدلي و همراهي آنها بهرهمند شوند، راهحلهاي جديد را كشف كنند و در مجموع از لحاظ رواني احساس قدرت و آرامش كنند.
- نگرش مثبت
این افراد باور مثبتی دارند؛ باور به اینکه آینده میتواند بهتر باشد. احساس امید و هدفمندی و اعتقاد به اینکه میتوانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمیتواند آنها را متوقف کند، در این اشخاص دیده میشود؛ نوعی توجه انتخابی به نکات مثبت حتی در سختترین شرایط.
زینب شرعالاسلام