موفقیت |
1403/03/24 |
کودکان کار در تکاپوی گنج
نقد و بررسی فیلم «خورشید»، ساخته‌ی «مجید مجیدی»
«گروه کوچکی از کودکان کار، به دنبال کوهی از گنج، تونل باریکی را حفر می‌کنند و پیش می‌روند.»
فیلم «خورشید» آخرین اثرِ مجید مجیدی، کارگردانِ نام‌آشنای ایرانی است که فیلم «بچه‌های آسمان» او از موفق‌ترین آثار با محوریت کودکان است. او این بار هم به سراغ دنیای بدیع کودکان رفته و زندگی کودکانی را به تصویر می‌کشد که زودتر از موعد، وارد چالش‌های بزرگسالانه شده و رنج‌هایی را تحمل می‌کنند که فراتر از سن‌شان است. به‌عبارتی، مجیدی از دریچه‌ی چشم کودکان به واقعیت‌های دنیای بیرون نگاه می‌کند؛ واقعیاتی که در تضاد با جهان پاک، شاد و لطیف کودکانه قرار دارد.
نکته‌ی حائز اهمیت فیلم خورشید در انتخاب بازیگران نقش های اصلیِ کودک فیلم است که کارگردان آن‌ها را از میان کودکان کار واقعی انتخاب کرده است. به‌همین دلیل بی‌تجربه‌گی و خامی این بازیگران در سینما، نه‌تنها کیفیت و یکدستی بازی بازیگران را مخدوش نکرده، بلکه به باورپذیر‌بودن داستان و شخصیت‌های فیلم کمک شایانی کرده است؛ چرا‌که این کودکان به‌نوعی در‌حال اجرای تجربه زیسته‌‌ی خویشند.
هر‌چه از جان برون آید، نشیند لاجرم بر دل
«روح‌الله زمانی» (بازیگر نقش علی) که تا پیش از بازی در فیلم خورشید یک کودک کار بوده است، موفق شد برای بازی در این نقش، جایزه‌ی مارچلو ما‌سترویانی را در جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم ونیز کسب کند. این‌جایزه برای معرفی و به رسمیت شناختنِ ا‌ستعدادهای جوان و نوظهور اعطا می‌شود.
گروه کوچک خلافکاران محلی
فیلم با صحنه‌ای آغاز می‌شود که در آن، چهار نوجوان مشغول دزدیدنِ لا‌ستیک ماشین‌های لوکس، در پارکینگ یک مرکز تجاری مجلل هستند. علی، رهبر غیررسمی و بی‌چون‌و‌چرای این گروه چهارنفره است و هیچ مشکل و چالشی در متقاعد کردن آن‌ها برای انجام ماموریت‌هایش ندارد. او در جیبش همواره چاقویی را حمل می‌کند که تنها کاربردش، ترساندن است. او هنوز معصوم‌تر از آن است که با آن به کسی آسیبی جدی برساند. وقتی چاقو را به‌سمت نگهبان پارکینگ نشانه می‌گیرد و تهدیدش می‌کند، ما به‌عنوان مخاطب برای نخستین بار حس می‌کنیم که این تهدیدها و حرف‌ها، تا چه اندازه بزرگ‌تر از قد و قواره‌ی اوست و به دهانش زار می‌زند.
ماموریت بزرگ
در نیمه‌ی ابتدایی فیلم خورشید، با فردی به‌نام هاشم (با بازیِ علی نصیریان) آشنا می‌شویم. او روی یک پشت‌بام، مغازه‌ی تعمیر ساعت دارد و در‌کنارش، به نگه‌داری و آموزش کفترها مشغول است. بعدها متوجه خواهیم شد که این مشاغل، پوششی برای فعالیت اصلی او، یعنی خرید و فروش مواد مخدر هستند. در‌واقع هاشم، رئیس و مافیای محلی مواد مخدر است.
هاشم داستان گنج دفن‌شده در زیرزمین یک مدرسه را برای علی تعریف می‌کند. او علی را مامور ا‌ستخراج آن گنج می‌کند و به او وعده‌ی پول و خانه برای نگه‌داری از مادرِ مریضش را می‌دهد. برای رسیدن به این هدف، علی و دوستانش باید در آن مدرسه ثبت‌نام کنند؛ مدرسه‌ای خیریه که هدفش آموزش، ا‌ستعدادیابی و حمایت از کودکان کار است. از این نقطه به‌بعد، بیشتر اتفاقات فیلم خورشید در بستر این مدرسه اتفاق می‌افتد؛ مدرسه‌ای که نامش بی‌ارتباط با نام فیلم نیست :«پسران خورشید»
در این فیلم، هاشم نماد آن دسته از روسای محلی است که کودکان‌کار را با دروغ، وعده‌ها‌ی پوچ و تغذیه‌ی سطحی، وابسته‌ی خویش نگه می‌دارند. (درست مثل رفتاری که با کفترهای جلد‌شده در پشت‌بامش می‌کند!)
در جست‌وجوی گنج
گروه چهارنفره‌ی خلافکاران کوچک موفق می‌شوند که در دبستان ثبت‌نام کنند و در فاصله‌ی بین کلاس‌ها، مخفیانه در زیرزمین به جست‌وجوی گنج بپردازند.
آن‌ها به‌شدت شوق یافتن گنج را دارند. انگیزه‌ی اصلی علی برای ا‌ستخراجِ گنج، بیرون‌آوردن مادرش از بیمارستان اعصاب و روان است. در تمام طول مدت فیلم شاهد آن هستیم که علی با «خشم» حفاری می‌کند و به دیواره‌های تونل می‌کوبد؛ انگار که تمام خشم‌هایی را که از ناملایمات روزگار در دل دارد بر بدنه‌ی سنگ‌ها خالی می‌کند. آن گنج وعده داده‌شده، نماد حق پایمال‌شده‌ی اوست که بالاخره از چنگ روزگار بیرون کشیده خواهد شد.
صحنه‌های کلنگ‌زدن، مانند یک فیلم کلاسیک فرار از زندان فیلم‌برداری می‌شوند: تقلای معصومانه و در عین حال سرسختانه‌ی چند نوجوان برای فرار از زندان این دنیای زشت به‌سوی گنج و سعادت؛ به‌سوی خورشید!
دبستان پسران خورشید
هدف دبستان خورشید این است پناهگاهی برای کودکان کار باشد. معلمان می‌خواهند که انرژی کودکان را به‌سمت ورزش یا یادگیری هدایت کرده و آن‌ها را از خیابان‌ها، خشونت و آسیب‌زدن به یکدیگر دور نگه دارند. اما در مسیر رسیدن به این هدف، با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستند.که مهم‌ترین آن‌ها، پول است.
فیلم خورشید هیچ ترسی در نمایش عدم حمایت دولت از موسسات این‌چنینی ندارد؛ موسساتی که تنها با کمک‌های خصوصی ناچیز به حیات خود ادامه می‌دهند.
یکی از سکانس‌های تاثیر‌گذار فیلم، آنجایی اتفاق می‌افتد که مدرسه توسط مالک ساختمان قفل می‌شود؛ چرا‌که اجاره‌بها هشت ماه عقب افتاده است. مدیر مدرسه خشمگین می‌شود و از سر لجبازی با مالک، به بچه‌ها دستور می‌دهد که از دیوار بالا رفته و خودشان را به داخل مدرسه بیندازند.
دستور مدیر بسیار غیر‌منطقی بوده و راه‌حلی موقتی است. او کودکان را تشویق به انجام کاری می‌کند که همیشه در همان مدرسه آن‌ها را از انجام چنین واکنش‌هایی منع می‌کرده است. با این حال، نمای لانگ‌شات از کودکانی یاغی، که اول کیف‌های خود را به داخل مدرسه پرتاب می‌کنند و سپس، خودشان بدون ترس و با جنون و هیجان، از دیوار بالا می‌روند، از نماهای درخشان فیلم خورشید است.
درست است که یاغی‌گری و خشونت نهادینه‌شده در کودکان کار، خصیصه‌ی مثبتی نیست و می‌تواند منجر‌به صدمات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری شود، اما می‌توان از همین خوی به‌ظاهر ناپسند برای شکستن موانع و حرکت به جلو ا‌ستفاده کرد.
تنبیه شدید و حس گناه
سکانسی که در آن، آقای رفیعی (با بازی جواد عزتی) از علی می‌خواهد تکنیک «کله‌زدن» در دعوا را به او آموزش دهد نیز سکانس درخشانی است و در برگیرنده‌ی نکته‌ا‌ی مهم در نحوه‌ی رفتار با کودکان کار است. او از دادن حس گناه و عذاب وجدان به علی و تنبیه او اجتناب می‌کند؛ چرا‌که درک کرده است تنبیه، این کودکان را جَری‌تر و یاغی‌تر می‌نماید. در عوض، این پیام را به علی منتقل می‌کند که:
«این یک مهارت است که تو واجد آن هستی و من از تو آن را یاد می‌گیرم. تو آدم بدی نیستی.»
القای حس خوب بودن و اعتماد‌به‌نفس می‌تواند دافع بسیاری از خشونت‌ها باشد.
کودکانگیِ در معرض زوال
در جشن خیریه‌ی مدرسه، بچه‌ها برای جلب رضایت خیرین، می‌رقصند، بازی می‌کنند و مسابقه می‌دهند. این سکانس، سکانسی شاد و در عین حال غمگین‌کننده است؛ چرا‌که این کودکان، این حق را دارند که «همیشه» در‌حال رقص و بازی باشند (به اقتضای سن‌شان)؛ نه فقط در جشن خیریه و برای دریافت کمک.
علی همین فرصت کوتاه را هم برای شادی و بازی ندارد. او از شلوغی جشن ا‌ستفاده کرده، به زیر زمین رفته و با مته برقی مشغول حفر کانال می‌شود. تنگی فضای کانال و اضطرابی که بابت آن به مخاطب القا می‌شود (کلا‌ستروفوبیا)، در تضاد با خنده، شادی و حس آزادی کودکانه‌ای است که بیرون از کانال و در جشن مدرسه در جریان است.
او با رطوبت، خظر خفگی و ترس از فضای بسته دست‌و‌پنجه نرم می‌کند تا به گنجی دست‌نیافتنی برسد؛ غافل از این‌که گنج واقعی، همان کودکیِ اوست که در معرض زوال است.
ساختار روایی فیلم خورشید
مجیدی در فیلم «خورشید» از ساختار پیچیده‌ی روایی دست می‌کشد و به شیوه‌ی کلاسیک و با روایتی خطی، داستان را به ساده‌ترین شکل ممکن پیش می‌برد. او موفق می‌شود که با همین شکلِ روایت، احساساتِ مخاطب را برانگیزد؛ اما با این حال، می‌توان گفت که کارگردان، چندان در عمق احساسات و افکارِشخصیت‌ها کاوش نکرده و خودش را به نمایش سطح محدود می‌کند. به‌عنوان مثال، یکی از سوالات بی‌جواب فیلمنامه، پس زمینه‌ی زندگی آقای رفیعی (جواد عزتی) است؛ چه سرگذشتی او را به این نقطه رسانده که از هیچ نوع فداکاری‌‌ای (ولو بی‌منطق) برای کمک به این کودکان چشم‌پوشی نمی‌کند؟ او پلیس را به‌خاطر رفتار نامناسبی که با دخترک دستفروش (زهرا) داشته، مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد.
هیچ راهی برای رهایی وجود ندارد
در پایان، ما شاهد شکست علی در پروژه‌ی نجات‌بخش کوه گنج هستیم. او به‌جای سکه‌های طلا با انبار مواد مخدر مواجه می‌شود و ناامیدانه اشک می‌ریزد. او گول هاشم را خورده است و واقعیت زشت دنیا بر صورتش کوبیده شده است. او محکوم به ماندن در زندان دنیا‌ست و راه رهایی‌ای وجود ندارد.
دختر دستفروش افغانی (زهرا) که علی به او علاقه دارد هم به‌خاطر شرایط بد حاکم بر زندگی پناهجویان، همراه خانواده‌اش به افغانستان بازگشته و هیچ امید و آرزو و عشقی برای علی باقی نگذاشته است.
اما فیلم‌های مجیدی، در عین غمگین‌بودن، فیلم‌های مایوس‌کننده‌ای نیستند. قهرمان‌ها شاید از زمانه ناامید باشند اما هرگز از« نَفسِ حضور» مایوس نمی‌شوند.
علی در فیلمِ «بچه‌های آسمان» پاهای زخمی‌اش را در آب حوض فرو می‌کند و ماهی‌ها به آن بوسه می‌زنند. او همچنان فقیر است و کفش ندارد و مشکل او حل نشده است، اما آن پاهای محکم در مسیر سخت زندگی، حافظ او خواهند بود و او را از هولناک‌ترین جاده‌ها عبور خواهند داد. علی در فیلم «خورشید»، خسته، گلی و خیس، زنگ مدرسه‌ی خالی از دانش‌آموز را به صدا در می‌آورد و به «آینده» نگاه می‌کند؛ به گنجی که در آستین آینده نهفته است.
مفهوم جست‌وجوی گنج در فیلم خورشید، یادآور نوع خاصی از الگوی قصه‌ی ابرقهرمانی است که در آن، قهرمان داستان به قصد رسیدن به نقطه‌ای خاص، از نقطه‌ی «الف» شروع به حرکت می‌کند. در مسیر حرکتش از نقطه‌های «ب» و «ج» می‌گذرد، با ماجراها و آدم‌های جدیدی آشنا شده و بر تجربه‌هایش افزوده می‌شود. دست‌آخر ممکن است به آن نقطه‌ی نهایی موردنظرش نرسد. اما دیگر اهمیتی ندارد؛ چرا‌که او متحول شده و اهدافش تغییر کرده‌اند.
پایان باز، مخاطب را مجاب می‌کند که شخصیت‌های داستان هم مانند شخصیت‌های دنیای واقعی، نقطه‌ی پایانی ندارند و رو به‌سوی آینده‌شان در حرکت هستند. «سزار زاواتینی»، از تئوریسین‌های مهم سبک نئورئالیسم، زمانی گفته بود:
«خلق فیلم نباید راه‌حل مشکلات را در اختیار مخاطب بگذارد.»
سخن آخر این‌که، دنیای بزرگسالان گاهی بیش از حد چند‌بعدی، لایه‌لایه و پیچیده می‌شود و بازگشت به دنیای کودکان ممکن است بتواند احساسات خالص و وفاداری‌های صادقانه را به‌یادمان بیاورد. خواهر و برادر در فیلم بچه‌های آسمان همیشه در جاده‌ی ایمان و باور خواهند دوید و علی در فیلم خورشید نیز با اراده‌ای خستگی‌ناپذیر، بر بدنه‌ی موانع خواهد کوبید و به جست‌جوی گنج خواهد رفت؛ به جست‌وجوی خورشید!
نوجوانی و هویت‌یابی
شما زمانی بهتر یاد می‌گیرید که کمتر یاد بگیرید
6 فیلم، 6 جهان
مدیریت رابطه با خودشیفته‌ها
ویژه نامه نوروزی مجله موفقیت، شماره 447
ویژه‌نامه‌ی نوروزی مجله موفقیت با حال‌‌و‌هوایی بهاری و در 100 صفحه به همراه مطالبی جدید، جذاب و خواندنی منتشر خواهد شد. در ویژه‌نامه نوروزی، علاوه بر بخش‌های ثابت مجله‌ی موفقیت که شامل بخش های کار، زندگی و پلاس است، حدود 30 صفحه مطالب ویژه‌ی نوروز خواهیم داشت که متناسب با روزهای سال نو همراه مخاطبان خواهد بود تا در تعطیلات عید بتوانند از خواندن آن لذت ببرند.در ویژه‌نامه عید نوروز هدیه‌ای ویژه هم به صورت فایل صوتی و تصویری و فقط برای خریداران ویژه نامه نوروزی موفقیت طراحی و تولید شده که می توانید از آن بهره ببرید.البته عیدی ما به شما ارسال پستی رایگان این ویژ‌ه‌نامه به سراسر ایران خواهد بود.مطالب اختصاصی نوروز در ویژه نامه نوروزی موفقیت اولین عید‌دیدنی نوروز 1403/ روایت رویارویی یک انسان با آدمک روانش بچه‌ها پاشین؛ مهمون داریم!/ پذیرایی عید با چاشنی طنز از دو توریست خارجی در ایام نوروز سالِ نو، منِ نو / تغییر، بهبود و موفقیت نیاز به پشتکار دارد هیچ آگاه‌شدنی بدون درد نیست! / گفت‌و‌گو با «سارا همتی»، بازیگر جوانی که به تازگی سرطان را شکست داد نوروز فنلاندی/ نوروز ما و نوروز آن‌ها فیلم روان‌شناسان یا روان‌فیلمسازان؟ / معرفی فیلم های روانشناسی برای دوستداران روان‌شناسی کتابِ‌ خوب بخوانیم / راهنمای مطالعه کتاب در روزهای نوروز حافظ شیرازی مصنوعی! / اولین گفت‌وگوی تاریخ با حافظ شیرازی تعطیلاتی خوش با تغذیه‌ی سالم / در ایام عید نوروز از جسم خود مراقبت کنیم (چطور در تعطیلات تغذیه سالم داشته باشیم) مدیریت زمان در سال جدید/ ترفندهای علمی زمان­سنجی عالی از کتاب «کِی» نوشته دنیل اچ پینکجدول ویژه و متفاوت مخصوص دورهمی‌های عید با هدیه ویژهبخش زندگی مجله‌ی موفقیتبخش زندگی مجله‌ی موفقیت هم مثل همیشه به مطالبی با زمینه‌ی روان‌شناسی، خودشناسی، سواد رابطه و ... پرداخته است. مطالب بخش زندگی به‌گونه‌ای طراحی و تالیف می‌شوند که برای تمام اقشار و مخاطبان قابل‌فهم باشند و چه متخصصان این علم و چه دوستدارانش بتوانند بهره‌ی کافی را از آن‌ها ببرند.در بخش زندگی مجله موفقیت این مقالات برای خوانندگان فهیم مجله موفقیت آماده شده اند: روان‌تحلیلی و سلامت روانی/ 16 نشانه‌ی سلامت روان از دیدگاه نانسی مک‌ویلیام روان‌شناسی تجمل‌گرایی/ تجزیه و تحلیل رفتار افرادی که تمایل به خرید کالاهای گران قیمت دارند نیاز به تفریح / کوچک‌ترین رفتار پدر و مادر ممکن است بزرگ‌ترین تاثیرات را بر فرزندشان بگذارد بُکُش و خوشگلم کن!/ بررسی دلایل گرایش افراطی به عمل‌های زیبایی دی شد و بهمن گذشت، وقت نوشتن رسید!/ سه تکنیک کاربردی نوشتاردرمانی برای ایجاد تغییر در سال جدید آرامش در طوفان/ چگونه در زمان بحران بر خود مسلط باشیم؟ جلوی ضرر رو از هر جا بگیری منفعته! / خطای EOC یا سوگیری «تعهد به خطا» با یک ‌دنده پیش نروید!/ درباره‌ی وضعیت «بودن» یا «انجام» چه می‌دانید؟ تربیت با AI / هوش مصنوعی، پلی میان تربیت مدرن و سنتی عیدِ آدم کجاست؟/ تجربه ی مادرانگی روزی که می‌خواستم زنده بمانم/ تجربه‌ی بیماری هر مهاجر قصه‌ای دارد/ چند روایت از چند مهاجر جایی به جز خانه / چرا نوجوانان دوست دارند ساعت‌های زیادی را خارج از خانه سپری کنند؟ پنج بذر برای مدیریت رفتار/ چطور با پرورش هوش‌هیجانی، پرخاشگری را در نوجوانم کاهش و سازگاری را افزایش دهم؟ کودک کتابخوان / عوامل موثر بر عشق به مطالعه در کودکبخش کار مجله‌ی موفقیتبخش کار مجله‌ی موفقیت در سال‌های اخیر عموما به مسائل مربوط به داستان برندهای مختلف، کسب‌و‌کار، نیروی انسانی، بازاریابی و فروش، اصول مذاکره، مدیریت و سواد مالی و ... می‌پردازد. در این شماره هم با مقالاتی از این دست در اختیار خوانندگان موفقیت خواهد بود:• نتفلیکس؛ ماراتن فیلم و سریال در خانه/ مدل‌های کسب‌وکار به سبک نتفلیکس• محصولات عالی هم شکست می‌خورند! / روش‌های بازاریابی و فروش ویژه‌ی کسب‌و‌کارهای خانگی• تاثیر بیوریتم بر رفتار سازمانی / توصیه‌هایی عملی برای مدیران در جهت بهینه‌سازی عملکرد کارکنان بر اساس بیوریتم• مخاطبان باهوشند! / از کمپین خوب تبلیغاتی تا خودزنی به وسیله‌ی آمارسازی• اطلاعات مهم است! / 4 مدل اطلاعاتی در مذاکره براساس پنجره‌ی «جو – هری»• انسانِ واقعی، هوشِ مصنوعی/ نکاتی پیرامون هوش مصنوعی و منابع انسانیبخش پلاس مجله‌ی موفقیتدر بخش پلاس این شماره مجله موفقیت میزبان دو زن موفق در دو عرصه‌ی متفاوت بوده‌ایم؛ زنانی که توانسته‌اند علی‌رغم محدودیت‌های موجود، راهشان را به سوی موفقیت باز کنند و در حیطه‌ی تخصص خود بدرخشند.همچنین بخش‌های ثابت بخش پلاس موفقیت که شامل داستان‌های شیوانا و پیام های موفقیت (فال موفقیت) است هم در این بخش گنجانده شده است.همچنین همانطور که مخاطبان وفادار موفقیت می‌دانند، در هر شماره از مجله موفقیت، مسابقه‌ی داستان کوتاهی برگزار شده و هر شماره، برندگانی داشته است که هدایای نفیسی را هم دریافت کرده‌اند. در ویژه نامه‌ی نوروزی موفقیت، سه داستان برگزیده‌ی نهایی مسابقات داستان کوتاه امسال مجله موفقیت معرفی شده‌اند که می‌توانید داستان‌هایشان را در بخش پلاس ممجله موفقیت بخوانید.مطالب بخش پلاس مجله موفقیت شامل این موارد است:• اینجا بساط عشق گسترده است/ راه و رسم زندگی تیتر: بیم‌ و امید‌های آینده‌ی ایران• روامداری؛ راز ماندگاری ایران در قرون و اعصار• بدو مریم، بدو / گفت‌وگو با «مریم طوسی»، سریع‌ترین دختر تاریخ ایران• «شاهزاده‌ی ایرانی» و چالش‌هایش / گفت‌و‌گو با «لیدا محمودی»، مدیرعامل موسسه‌ی فرهنگی آوای موج کتاب• فیلم‌هایی که حرفی برای گفتن دارند/ تحلیل روان‌شناختی دو فیلم از برترین فیلم‌های سینمایی در سال گذشته‌ی ایران و جهانراه‌های ارتباط با ما:سایت موفقیت به آدرس www.movafaghiat.comواتس‌اپ و تلگرام: 0135708-0990تلفن: 22183030-021
مشاهده جزئیات
حمید ازوجی
1403/4/6
بسیار عالی آموزنده و تآثیرگذار....آفرین برنگارنده اش😊😊😊😊👌👌👌👌👌👌👋👋👋👋👋