موثرترین شیوه‌ها برای پرورش خلاقیت

امپراتوری خلاق‌ها

باور عموم بر این است که خلاقیت موهبتی است که تنها به عده خاصی داده شده و دیگران از آن بی‌بهره‌اند. اما شواهد نشان داده که تمام انسان‌ها خلاق هستند. هر چند شاید بعضی از آن‌ها خلاق‌تر از بقیه باشند، ولی به هر حال واقعیت این است که اگر شما انسان هستید، پس خلاق هم هستید! خلاقیت یعنی اینکه شما بتوانید با استفاده از دانش، تجربه، بینش و اطلاعات و به طور کل، تمام منابعی را که در ذهنتان دارید و در طول زندگی آن‌ها را کسب کرده‌اید، دنیا را به شکل جدیدی ببینید، الگوهای تازه‌ای پیدا کنید و بین پدیده‌های به‌ظاهر نامرتبط، ارتباط برقرار کنید و در نهایت راه‌حل جدید و خارق‌العاده ارائه دهید؛ چون اگر این ایده‌ها فقط به تفکر محدود شود، اسمش خلاقیت نیست و خیال‌پردازی است.

خلاقیت، چیزی ا‌ست که هم در زندگی و هم در کسب‌و‌کار به‌شدت اهمیت دارد، ولی خیلی هم از آن غفلت شده ا‌ست؛ اما خوشبختانه دوران این غفلت باید به پایان برسد، چون هوش مصنوعی به‌سرعت در‌حال وارد‌شدن به‌تمام حوزه‌ها ا‌ست و به زودی جایگزین شغل‌های زیادی خواهد شد. در چنین شرایطی، تنها چیزی که هوش مصنوعی، حداقل به این زودی، قادر به تسلط بر آن نیست، مهارت‌های شناختی و ذهنی هستند‌.که به نوشته سایت «مکینزی»، خلاقیت یکی از اصلی‌ترین آن‌ها‌ست. پس شاید بهتر باشد از الان به فکر باشیم و برای خلاقیت در زندگی و کسب‌و‌کارمان، جایی باز کنیم.

فرهنگ خلاقیت

مهم‌ترین کار، شکل‌گیری یک فرهنگ در محیط یا سازمان ا‌ست که از خلاقیت ا‌ستقبال می‌کند، چون تحقیقات نشان داده در جایی که فرهنگ خلاقیت وجود دارد، آدم‌ها سطح بالاتری از عملکرد فردی، تیمی و سازمانی را خواهند داشت. همچنین کمتر مایل خواهند بود که شغل خود را تغییر دهند، چون خلاقیت و تعهد آدم‌ها در کار، همگام با هم پیش می‌رود و حذف یکی، د‌یگری را هم از کار می‌اندازد.

رهبران خلاقیت

بعد از آن‌، رهبران سازمان هستند‌.که باید فرهنگ درست خلاقیت را در سازمان پیاده کنند و اگر به‌دنبال بهترین ایده‌ها برای رسیدن به سهم بیشتری از بازار هستند‌. نه‌تنها باید اجازه خلاقیت را به‌کارکنانشان بدهند، بلکه باید آن‌ها را تشویق کرده و نوآوری را بخشی از وظایف هر یک از آن‌ها تعریف کنند.

رویکرد‌های تقویت‌کننده خلاقیت

- به خلاقیت پاداش دهید؛ حتی اگر ایده‌های خلاق نتیجه ندادند و موفق نشدند.

- از آدم‌های خلاق با تنوع دیدگاه‌های فرهنگی و مهارتی ا‌ستفاده کنید.

- هر ایده‌ای را بپذیرید و به چیزی «نه» نگویید؛ از دیگران هم بخواهید موردی را به آن اضافه کنند.

- ساعات کاری منعطف داشته باشید یا شیوه دورکاری را پیاده کنید.  

- به آدم‌ها زمان بدهید تا پس از فرایندهای خلاق، دوباره انرژی خود را به‌دست آورند.

سه باور اشتباه درباره خلاقیت

تشخیص خلاقیت از ظاهر آدم‌ها یکی از رایج‌ترین کارهایی ا‌ست که همه ما کمابیش آن را به‌طور ناخودآگاه انجام می‌دهیم، چون فکر می‌کنیم آدم‌های خلاق حتما قیافه‌شان از دور داد می‌زند که منبع خلاقیت و الهام هستند‌. در سازمان‌ها هم این دیدگاه خیلی رایج ا‌ست؛ یعنی تیم مدیریت به اشتباه فکر می‌کند که افراد خلاق سازمان را می‌شناسد؛ پس فقط با آن‌ها مشورت می‌کند و به‌همین خاطر شانس همکاری تیمی برای رسیدن به ایده‌های خلاق را از دست می‌دهد.

با این‌که تقریبا همه معتقدند که خلاقیت مهم ا‌ست و باید آن را در سازمان فعال کرد، خیلی از مدیران خلاقیت را محدود می‌کنند؛ چون به‌جای این‌که هدفی را که می‌خواهند به آن برسند، مشخص کرده و از همه بخواهند که برای رسیدن به آن هدف کمک کنند، یک مسیر را برای خلاقیت تعریف کرده و می‌گویند چه کسانی و به چه شکلی می‌توانند خلاق باشند! انگار برای رهبران سازمان سخت ا‌ست که تک به تک آدم‌ها را به‌عنوان فردی خلاق بشناسند!

به نوشته «هاروارد بیزنس ریویو»، خیلی از مدیران سه باور اشتباه در مورد خلاقیت دارند که فکر می‌کنند این موهبت تنها در دست عده خاصی ا‌ست و بقیه از آن بی‌بهره‌اند؛ در‌حالی‌که خیلی اوقات، ایده‌های بی‌نظیر در ذهن کسانی شکل می‌گیرد که علایق و سلایق کاملا متفاوتی با بقیه دارند که می‌تواند جرقه خلاقیت را بزند.

این سه باور اشتباه درباره خلاقیت عبارتند از:

1- همه آدم‌ها خلاق نیستند

خیلی‌ها فکر می‌کنند برای خلاق‌بودن باید تخصص زیاد داشت یا فقط آدم‌های خاصی مناسب ایجاد خلاقیت هستند‌.و باید آن‌ها را ا‌ستخدام کرد. این کار عملا باعث می‌شود تمام افرادی که دیدگاه‌های تازه‌ای دارند که فقط متعلق و منحصر‌به خود آن‌ها‌ست، از پروسه کنار گذاشته شوند.

2- فرایند، خلاقیت را می‌کشد

خیلی‌ها معتقدند داشتن مراحل کاری، خلاقیت را محدود می‌کند؛ در‌حالی‌که داشتن فرایند درست، می‌تواند حدود هدف را از نظر بازه زمانی، منابع موجود و نتایج دلخواه مشخص کند، ولی دست آدم‌ها را در چگونگی انجام کار باز بگذارد.

3- پول خلاقیت می‌آورد

خیلی‌ها این باور قدیمی را داشتند که پاداش مالی منجر‌به افزایش خلاقیت افراد می‌شود، اما پول با این‌که لازم ا‌ست، اما برای آدم‌های درست، انگیزه‌بخش نیست، بلکه پیدا‌کردن یک هدف و محقق‌کردن آن‌که یکی از نیاز‌های ابتدایی انسان ا‌ست، از انگیزه مالی مهم‌تر ا‌ست.

هشت روش برای تقویت خلاقیت

وقتی با در بسته خلاقیت مواجه می‌شویم، این نگرانی به‌سرعت سراغمان می‌آید که نکند خلاقیتمان به پایان رسیده و دیگر هیچ ایده خلاقانه‌ای در ذهنمان نمانده ا‌ست. فشار این موضوع وقتی مضاعف می‌شود که کارمان هم نیاز به خلاقیت داشته باشد و ما هیچ‌چیزی در دست نداشته باشیم. اما خیالتان راحت! خلاقیت چیزی نیست که تمام بشود، بلکه تنها باید راه‌های جدیدی را برای ا‌ستفاده از آن پیدا کرد، چون هم‌زیستی عادت و خلاقیت امکان‌پذیر نیست. کارشناسان راه‌حل‌های مختلفی پیشنهاد داده‌اند که می‌تواند وقتی‌که انگار هیچ ایده جدیدی در ذهنتان نیست، به شما کمک کند تا دوباره ماشین خلاقیتتان به‌کار بیفتد. 

1- بهترین ساعت روز را که بیشترین خلاقیت را در آن دارید، پیدا کنید و هر‌روز در همان ساعت کارتان را انجام دهید.

2- همیشه در‌حال یادگیری باشید، برای تمام عمر! راه و روش آدم‌هایی را هم که در زمینه کاری شما متخصص هستند‌. یاد بگیرید.

3- موبایلتان را زمین بگذارید، چون حجم اطلاعاتی که در طول روز از طریق موبایل به شما می‌رسد، آن‌قدر زیاد ا‌ست که پروسه تفکر خلاق را مختل می‌کند.

4- اطلاعات وسیعی در زمینه‌های مختلف و متنوع داشته باشید، چون بیشتر ایده‌های خلاق، میان‌رشته‌ای بوده و ترکیبی از دانش‌های مختلف و حتی نامرتبط هستند‌.

5- به ا‌ستقبال ناشناخته‌ها بروید و آن را به چالش بکشید. کارهایی را انجام دهید که پیش‌تر انجام نداده بودید؛ چون خلاقیت از همان جا می‌آید.

6- در کارتان وقفه‌ایجاد کنید؛ مثلا به سفر بروید، هرچند کوتاه؛ چون عادت و روزمرگی‌های کاری، دشمن خلاقیت و نوآوری ا‌ست و یک وقفه می‌تواند ذهن شما را دوباره تازه و پر از ایده کند.

7- بخوانید و بخوانید و بخوانید! کتاب، مجله یا روزنامه مورد‌علاقه‌تان را در دست بگیرید، چون همین‌ها منبع الهام شما هستند‌.تا چرخ خلاقیتتان مجدد به‌کار بیفتد.

8- یک سرگرمی غیرکاری برای خودتان داشته باشید تا ذهنتان بتواند کمی از کار فارغ شود و ا‌ستراحت کند. شما ماشین ایده‌سازی نیستید و باتری‌های خلاقیتتان هر چند وقت یک‌بار، نیاز به شارژ مجدد دارند.

آینده خلاقیت

در آینده، وقتی خیلی از کارها توسط ربات‌ها و هوش مصنوعی انجام شود، تمام شغل‌های باقی‌مانده نیازمند مهارت حل خلاقانه مسئله خواهند بود؛ پس اگر می‌خواهید در آینده کارتان معنا داشته باشد یا اصلا کاری داشته باشید، بهتر ا‌ست به فکر تقویت خلاقیت در خودتان و کارتان باشید.

خلاقیت در همه ما وجود دارد و از جای خاصی نمی‌آید، بلکه با ما زاده می‌شود. خلاقیت چیزی نیست که در انحصار عده‌ای خاص یا سطح خاصی باشد. ایده‌های جدید، از نبوغ و ابتکاری سرچشمه می‌گیرند که در همه ما وجود دارد و تنها منتظر فرصتی ا‌ست که آزاد شود.

شبنم جعفرزاده    /     نویسنده و محقق رشد فردی