چطور از خود و فرزندانمان در برابر اخبار بد مراقبت کنیم
خبر بد و واکنش کودکان و بزرگسالان
توصيه به اينكه كلا از خبرها دوري كنيم، توصيهی درستي نيست. این یک توصيهی كاملا اجتنابي و فرار و گريز است كه معمولا آسيبهاي خودش را دارد بهعنوان مثال، در دوران كرونا مدام اخبار ناخوشایند بهگوش میرسید، ولی ما بايد خبرها را دنبال ميكرديم. مثلا براي اينكه بدانيم چه راههاي پيشگيري وجود دارد، واكسن در چه مرحلهاي است و... .
فرض كنيد يك آدمي اصلا خبر نميخواند؛ صبح كه ميخواهد سرِ كار برود، با يك هواي باراني روبهرو میشود و سرما میخورد. اينكه توصيه ميشود خبرها را دنبال نكنيد، يك توصيهی نادرست و پاككردن صورتمسئله است. از سوی دیگر این سوال مطرح است که وقتي اتفاقات بسيار دردناك و پرآسيب رخ میدهد، خواندن خبرها آسيب بدي بر روحیهی ما ميگذارد و نمیتوانیم دوري كنيم؛ باید چه کنیم؟
خودمراقبتي در اين روزها بهما كمك ميكند كه از خودمان محافظت كنيم و آسيب كمتري ببينيم. وقتي يك جريان عمومي و يك درد مشترك در جامعه هست، همه داريم بهنوعی آسيب ميبينيم و فقط ميتوانيم ميزانش را كمتر كنيم. نميتوانيم بگوييم ما كاملا بدون آسيب گذر میكنيم؛ نميشود وارد دريا شد و خيس نشد، اما با يكسري مهارتها ميشود غرق نشد.
خودمراقبتي چیست و چه بايد كرد؟
در مرحلهی اول خودمراقبتی لازم است که اخبار را بهصورت گزيده بخوانيم؛ يعني از صبح تا شب مدام دنبال اخبار نباشيم. خودمان را ملزم كنيم به اينكه خبرها را فقط از دو یا سه منبع خبري موثق دنبال كنيم؛ آن هم يكبار صبح و يكبار شب.
گاهی ممکن است احساس کنیم که توحش خیلی شدیدی در يكسري از فيلمها و تصاوير و اخبار هست و ترس زيادي ایجاد میکند که ممكن است اثرات سوئي روي ما بگذارد. نيازي نيست كه ويدئوی ترسناک حتما ديده شود؛ خبر و زیرنویس ویدئو را كه ميخوانیم، كفايت ميكند.
يكي از كارهای مفید و ضروری برای خودمراقبتی اين است كه سطح آگاهيمان را بالاتر ببریم. این باعث ميشود كه آسيب كمتري ببينيم. مثلا اين روزها خوب است كه تحليلهای جامعهشناسان، آدمهاي خوشفکر سياسي، فعالان اجتماعی و... را مطالعه کنیم. بد نیست کمی هم تاريخ بخوانيم؛ اين هم میتواند يكي از خودمراقبتيها باشد تا در كنار اينكه جريانات را تماشا ميكنيم، سطح اطلاعات و آگاهيمان را هم بالاتر ببریم و دستخوش جريانات مبتذل نشويم.
ورزشكردن و صحبت با دوستان و اطرافياني كه با شما همدل و همسو هستند، یکی دیگر از روشهای خودمراقبتی است. حرف زدن راجع به درد مشترك و همدلی، قطعا تاحدودی تسکیندهنده خواهد بود. در کنار این، گوشدادن به موسیقیهای مورد علاقه، مديتيشن و تنفس عميق هم برای خودمراقبتی توصيه میشود. در اين روزها ميتوانيم به خودشناسي بپردازيم و سطح اطلاعات تاريخي و جامعهشناسيمان را بالاتر ببريم.
مراقبت از فرزندان در شرایط بحرانی کشور
در هر جرياني كه پيش ميآید، شرط اول مراقبت از خودمان است و اینکه تا حد ممکن كمترين هزينهی فردي را پرداخت کنیم. چون در اين جريانات، هزينههاي فردي نمود آنچنانی ندارند و ممکن است آسیبهایی برای خود و اطرافیانمان داشته باشد. فردای اين روزها قرار است سالم باشيم و آسيب كمتري داشته باشيم. اگر فرزنداني داريم و آنها از ما سوالهايي ميكنند يا دوست دارند با يكسري جريانات همراه شوند، آنها را در جريان بگذاريم؛ از هزينههاي فردي آگاهشان كنيم كه این هزينههاي فردي چه اثراتي دارند و چه فواید و مضراتي میتوانند داشته باشند.
لزوما همه نباید يك مدل اعتراض كنند. اگر اعتراضي داريم، حتما روشهاي متفاوتي برای بیان آن وجود دارد. اگر بچهها از ما سوال ميكنند، سركوبشان نكنيم، چون این سركوب، به بچهها ياد ميدهد كه از حقشان دفاع نكنند. بايد به بچهها ياد بدهيم كه مطالبهگري داشته باشند، از حقوقشان دفاع كنند و براي نيازهايشان بجنگند، اما با آگاهي.
ممكن است بعضی از بچهها دچار ترس شوند، فيلمهایی را ببينند یا صداي تيراندازي بشنوند. بايد برايشان توضيح داد، نميشود سركوب یا انکار کرد؛ بههرصورت اتفاقات تلخی رخ میدهد كه نهميشود از آنها اجتناب كرد، نهميشود انكار كرد و نه اینکه فرزندمان را كاملا در دل اين ماجراها رها کنیم. بهتر است در كنار آگاهيدادن، به آنها یاد بدهیم که میتوانند اقدامات موثری انجام دهند که كمترين هزينهی ممکن را داشته باشد. مثلا وقتي همه تصميم ميگيرند كه كالايي را نخرند، اين هم نوعی اعتراض (اعتراض مدني) است. به فرزندمان اينها را ياد دهيم که بداند فقط یکشکل از اعتراض در جهان وجود ندارد و صرفا آمدن در كف خيابان بهمعناي اعتراض نيست. آدمها ميتوانند از راههای متفاوت و روشهای گوناگونی مطالبهگري كنند.
دکتر شیرین کاکاوند/ روانشناس