تربیت فرزند با هوش مصنوعی AI
هوش مصنوعی، پلی میان تربیت مدرن و سنتی
با ورود هوش مصنوعی به زندگی همهی ما، تحولات زیادی پدیدار شد و با شناخت کاربردهای آن انقلابی عظیم در حوزههای مختلف رخ داد. در این مقاله میخواهیم به تاریخچهی هوش مصنوعی، تربیت با هوش مصنوعی و تاثیر آن بر تربیت کودکان و نوجوانان بپردازیم و در اینباره صحبت کنیم که سیستم و مدل تربیتی تاثیریافته از هوش مصنوعی، چگونه خواهد بود و آیا میتوان با رویکردهایی تعامل کودکان با این فضا را بهینه کرد؟
هوش مصنوعی (AI) چیست؟
هوش مصنوعی یعنی ساخت سیستمها و ماشینهایی که مثل انسان فکر کنند. اساسا هدف اصلی هوش مصنوعی این است که کارهایی را که انسانها قادر به انجامشان هستند، بتواند خیلی سریع و بادقت بهصورت شبانهروزی انجام دهد.
تا حالا ماشینی هوشمندتر از انسان بهوجود نیامده و تمامی سیستمهای هوش مصنوعی کارهایی را انجام میدهند که انسانها هم از پسشان بر میآیند، با این تفاوت که هوش مصنوعی خیلی سریع این امور را انجام میدهد!
تاریخچه هوش مصنوعی
صحبت از هوش مصنوعی و ساخت سیستمهای آن برمیگردد به سالهای 1950 تا 1960؛ زمانیکه «آلن تورینگ» و «جان مککارتی» به ایجاد مفاهیم هوش مصنوعی پرداختند. آلن تورینگ با اختراع ماشینی که اسمش را ماشین تورینگ گذاشت، یک سیستم هوش مصنوعی ساخت و با آن آزمایشی را انجام داد که به آزمایش تورینگ معروف است.
در آزمایش تورینگ، انسانها در یک اتاقی با یک سیستم چت میکنند. حالا این سیستم میتواند انسان باشد یا ماشین هوش مصنوعی تورینگ. اگر انسانها نتوانند تشخیص دهند که مخاطبشان ماشین بوده یا انسان، یعنی اینکه ماشین از هوشمندی کافی برخوردار است. بعدها کمکم هوش مصنوعی پیشرفت کرد و تحقیقات جدیدی روی آن انجام شد و این رشد همچنان درحال گسترش است.
هوش مصنوعی بهطور فزایندهای در زندگی روزمرهی ما حضوری فراگیر دارد و بههمین دلیل این پتانسیل را دارد که جنبههای مختلف زندگی ما را متحول کند.
تهدید هوش مصنوعی برای کودکان و نوجوانان
اما همچنین AI تهدید بالقوهای برای رشد سالم کودکان و نوجوانان هم هست؛ یعنی درواقع تحولات آنکه بالقوه برای انسانها در معنای عام آسیبزا نبوده، برای کودکان و نوجوانان در ابعادی از زندگی میتواند آسیبزا باشد.
هوش مصنوعی از دیدگاه کاربردی یا یادگیری علم جدید میتواند برای کودکان و نوجوانان مفید واقع شود اما یادمان باشد که آنها برای توسعهی همدلی، خودآگاهی و سایر مهارتهای مهم به تعامل اجتماعی و ارتباط عاطفی با دیگران نیاز دارند. اگر هوش مصنوعی در زندگی کودکان بیشازحد رایج شود، بهطور بالقوه میتواند جایگزین تعامل انسانی شود و مانع بزرگی برای رشد آنها در این زمینهها باشد.
بهعنوان مثال، کودکان لازم است که قسمتی از زندگی روزمرهشان را به صحبت کردن، بازی کردن، پذیرفتن نقش در بازی و... سپری کنند؛ ولی ممکن است بهجای این کارها، زمانشان را با چت کردن، ویدئو دیدن و بازی کردن با گوشیهای هوشمند میگذرانند.
مخربترین تاثیر هوش مصنوعی بر تربیت کودکان
شاید بتوان بهترین دوران برای رشد خلاقیت در انسان را دوران کودکی دانست. اما تربیت هوش مصنوعی با کارکردهایش میخواهد برای صرفهجویی در زمان و هزینه، از طراحی و خلق بهسمت مونتاژ و بازگردانی برود.
بحث این نیست که این فلسفه از پایه مشکل دارد، بلکه بحث این است که برای کودک و نوجوانی که باید خلاق باشد، تجویز نسخهای که در آن خلاقیت وجود ندارد، عملا حذف یکی از مهمترین قابلیتهای اوست. شاید مخربترین تاثیر هوش مصنوعی بر تربیت کودکان همین حذف خلاقیت آنها باشد.
والدین برای کمتر قرار گرفتن فرزندان در معرض هوش مصنوعی باید چه کنند
برای ارتقاء رشد اجتماعی و عاطفی سالم، والدین باید قرارگرفتن کودکان و نوجوانان در معرض هوش مصنوعی را محدود کرده و تعاملات انسانی را تشویق کنند. این کار را میتوان با تعیین مرزهایی منطقی برای زمان کارکردن با ابزارهای هوش مصنوعی و تشویق آنها به شرکت در فعالیتهای گروهی که مستلزم تعامل رودررو و حضوری است انجام داد.
گفتوگوی کودکان و نوجوانان با والدین
گفتوگوی کودکان و نوجوانان با والدین هم تاثیر بهسزایی در متعادلسازی دارد؛ بنابراین میبایست در خانه فضایی امن برای همصحبتی میان والدین و فرزندان مهیا شود تا افراد خانواده زمان مفیدی را با هم سپری کنند. در مجموع هوش مصنوعی و پیشرفت تکنولوژی کمک شایانی به ما خواهد کرد، درصورتیکه مدرنیته را با اصول تربیتی گذشته ترکیب کنیم و فقط بندهی تکنولوژی و هوش مصنوعی نباشیم.
درنهایت فراموش نکنیم که با داشتن عنصر تعادل، فرزندپروری درکنار استفاده از قابلیتهای هوش مصنوعی هم لذتبخش خواهد بود.
نفیسه عباسی/ روانشناس