نوروز در جهان

امپراتوری جهانی نوروز!

اگر فکر کرده‌اید که جشن نوروز فقط محدود به مرزهای ایران می‌شود، باید بگوییم که سخت در اشتباهید! چقدر درمورد فرهنگ نوروز در دیگر کشورها شنیده‌اید؟

هرسال به آخر زمستان که می‌رسیم، نرم‌نرمک برف و سرما بساطش را جمع می‌کند و ابرهای تیره دی و بهمن‌، جایشان را به‌‌ آفتاب دلپذیر بهاری می‌دهند؛ برف‌ها آب می‌شوند، گیاهان سر از خاک بیرون می‌آورند، شکوفه‌های نورس بر شاخه‌های بی‌شکوفه درختان می‌رویند و جهان سرد و خاکستری به جشنواره‌ای از رنگ‌ها و زیبایی‌های طبیعی تبدیل می‌‌شود. 

عید نوروز، بهترین زمان برای جشن گرفتن 

به‌را‌ستی برای برگزاری عید چه زمانی مناسب‌تر از نوروز ا‌ست؟ این عید دیرینه و با‌ستانی نوروز بیانگر بسیاری از ارزش‌های انسانی در جهان خلقت ا‌ست. امید و زندگی‌، رویش و شکفتن، طراوت و سرزندگی‌، لطافت و سخاوت و صدها آرمان اخلاقی دیگر در ریشه‌های سخت درختان جان می‌گیرد و برشاخه‌های باریک آنان به ظهور می‌رسد. 

بهار که می‌رسد، شور و عشق برای نوروز و تازه‌شدن، قله‌ کوه‌ها را می‌پیماید، کویرها را زیرپا می‌گذارد، دریاها را می‌شکافد و خود را در قلب میلیون‌ها انسان با ملیت‌های متفاوت و مذاهب مختلف جا می‌دهد. 

نوروز متعلق به کدام کشور است ؟

اگر کسی بخواهد نوروز را به ملیت، قوم، مذهب یا نژاد خاصی منحصر کند، سخت در اشتباه ا‌ست؛ چرا‌که نوروز عیدی ا‌ست که هرساله میلیون‌ها انسان را در شرق، غرب، شمال و جنوب با یکدیگر پیوند می‌دهد. فرقی نمی‌کند اهل تاجیکستان باشند یا ترکمنستان، تفاوتی ندارد در ا‌ستپ‌های سرد «سوچی» روسیه رشد کرده باشند یا در فلات آناتولی ترکیه. نوروز برای همه‌ آن‌ها یادآور تاریخ مشترک و دیرینه‌ یکسانی ا‌ست که پدرانشان در‌کنار یکدیگر تجربه کرده‌اند. به‌را‌ستی نوروز که از راه می‌رسد، در چهارگوشه این جهان چه اتفاقی می‌افتد؟

نوروز در تاجیکستان

هرساله عید نوروز در این کشور فارسی زبان با جلال و شکوه خاصی برگزار می‌شود. از چند روز مانده به عید، بچه‌های کوچک دسته‌دسته دور هم جمع می‌شوند، چند شاخه گل در دستشان می‌گیرند و به‌در خانه مردم می‌روند و با خواندن آوازهای محلی آمدن عید نوروز را به آن‌ها تبریک می‌گویند. 

مردم هم که ظاهرا بسیار از این آوازخواندن اطفال خوششان می‌آید، به‌جای این‌که دست در جیبشان کنند و یک اسکناس تانخورده کف دست بچه بگذارند، نامردی نمی‌کنند و با یک مشت گندم، نخود و محصولات مشابه سروته قضیه را هم می‌آورند. بعد از آن‌هم کودکان خوشحال و خندان گندم‌ها را به خانه می‌برند و صاحب‌خانه به‌جای این گندم‌هایی که بچه‌ها برایش آورده‌اند، به آن‌ها غذای عیدانه می‌دهد.

 از دیگر رسم‌های نوروزی تاجیک‌ها مراسم «آتش‌پران» ا‌ست که شباهت بسیار زیادی به ازروی‌آتش‌پریدن ایرانی‌ها در چهارشنبه‌سوری‌ها دارد. روز عید، خانم خانه دو پارچه قرمز از در خانه آویزان می‌کند تا نشان شگون و خوش‌یمنی در سال جدید باشد. همه‌ اعضای خانواده لباس نو می‌پوشند و پنجره‌ها را باز می‌گذارند تا نسیم نوروزی خانه‌ آن‌ها را معطر کند؛ البته پخت انواع شیرینی‌ها و غذاهای محلی در نوروز هم که جای خود را دارد!

نوروز در آذربایجان

جمهوری آذربایجان از دیگر کشورهایی ا‌ست که نوروز در آن بسیار مهم ا‌ست. تا قبل از فروپاشی شوروی، دولت مرکزی شوروی نوروز را جشنی مذهبی می‌دانست و انجام آن را برای مردم ممنوع کرده بود؛ اما بعد از فروپاشی، نوروز بار دیگر پس از سال‌ها از حالت مخفیانه خارج شد و از خانه‌ها به خیابان‌ها آمد. 

مردم آذربایجان هم مثل مردم ایران و تاجیکستان از چند هفته مانده به عید نوروز، خود را برای رسیدن آن مهیا کرده و خود و خانه‌هایشان را حسابی نونوار می‌کنند.

 یکی از جالب‌ترین رسوماتی که در بین دختران آذری رواج دارد، این ا‌ست که آن‌ها در شب چهارشنبه‌سوری، در ته‌دل نیتی می‌کنند و بعد کنار گذری مخفیانه به انتظار می‌نشینند تا صدای صحبت عابران رهگذر به گوششان برسد؛ اگر از صحبت رهگذران بوی خوشی و سعادت به مشام برسد، دختران آذری آن را به فال نیک می‌گیرند، اما اگر خدایی نکرده حرفی که عابران می‌زنند تلخ باشد یا نحسی داشته باشد، آن‌وقت دیگر خودشان می‌دانند و آن دختر آذری! به‌همین علت آذری‌ها در شب

 چهارشنبه‌سوری و نزدیک عید، از حرف‌هایی مایوس‌کننده پرهیز می‌کنند و مدام حرف‌های مثبت به‌همدیگر می‌زنند! مثبت‌اندیشی بیشتر از این دیگر؟!

نوروز در افغانستان

علی‌رغم تمام رنج‌هایی که این همسایه شرقی از سال‌ها جنگ، خون‌ریزی، تجاوز کشورهای خارجی و افراط‌‌های طالبان بر تن دارد، هنوز نوروز آن طراوت و لطافت کم‌نظیر خود را حفظ کرده ا‌ست. 

نوروز که می‌شود، در مناطق مختلف افغانستان، به‌خصوص بلخ و مزارشریف، پشت بام‌ها پر از لاله سرخ‌گون می‌شود و شهر، زیبایی خاصی پیدا می‌کند. 

یکی از رسوماتی که همه‌ساله در مزارشریف اجرا می‌شود، برپا‌کردن بیرق بلندی ا‌ست که افغان‌ها آن را منسوب به حضرت امیرالمومنین(ع) می‌دانند و به آن بیرق علی(ع) می‌گویند. برطبق اعتقادات مردم مزارشریف اگر این پرچم بلند آرام و بدون مشکل برپا شود، سال خوب و بابرکتی خواهند داشت؛ علاوه‌براین بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری و امراض مختلف هستند، پس از برپا‌شدن بیرق پای آن می‌نشینند و شفای خود را از حضرت علی(ع) طلب می‌کنند. 

از دیگر رسوماتی که در افغانستان در عید نوروز جریان دارد، می‌توان به بزکشی، شترجنگی، کشتی‌ و بسیاری از بازی‌ها و ورزش‌های محلی دیگر اشاره کرد. 

نوروز در ازبکستان

مردم ازبکستان، هرساله مدتی قبل از فرارسیدن عید نوروز خانه‌ خود را حسابی تمیز و مرتب می‌کنند و وسایل اضافی را بیرون می‌ریزند؛ زیرا با آشفتگی به ا‌ستقبال نوروز رفتن را بدشگون می‌دانند. 

روز عید پسران جوان عروسکی را که خودشان درست کرده‌اند، با آویزی زنگوله‌ای به گردن یک اسب سرکش آویزان کرده و آن را در کوچه و خیابان رها می‌کنند تا به این ترتیب خبر رسیدن نوروز بین همه‌ مردم منتشر شود. 

عید که می‌شود، مردم لباس‌های سفید و تمیز می‌پوشند و به دیدوبازدید می‌روند. از دیگر رسم‌ورسومات ازبک‌ها، پخت نوعی آش ا‌ست که به آن «آش زمستان» می‌گویند. آن‌ها در‌حقیقت با پختن این آش، زمستان را بدرقه می‌کنند و به‌بهار نورسیده خوشامد می‌گویند. 

نوروز در ترکیه

باوجودی‌که عید نوروز در این کشور بیشتر منحصر به مردم کرد می‌شود، اما می‌توان ردپای آن را در سرتاسر این کشور دید. از ابتدای قرن بیستم و با روی کارآمدن جمهوری ترکیه که سردمداران آن بر سیا‌ست‌های نژادپرستانه تاکید داشتند، تلاش بر این بود که این عید به‌دلیل ریشه غیرترکی آن نادیده گرفته شود. 

اما در چند سال اخیر و با اتخاذ سیا‌ست همگرایی قومی‌ با کردها از‌سوی دولتمردان ترکیه، عید نوروز می‌رود که رفته‌رفته شکوه و منزلت سال‌های دور خود را بازیابد. در عید نوروز، مردم در روستا‌های شرقی این کشور کپه‌هایی از آتش روشن می‌کنند و ریش‌سفیدان در‌ روی آتش هم مثل بسیاری از کشورهای دیگر دنیا در ترکیه هم طرف‌داران زیادی دارد؛ زیرا ترک‌ها پریدن از روی آتش را به‌منزله پشت‌سرگذاشتن و جدا‌شدن از دوری‌ها و پلیدی‌ها می‌دانند.