مبانی تاریخی و فرهنگی عید نوروز
مبانی تاریخی و فرهنگی عید نوروز
عید نوروز یکی از مهمترین و پرجاذبهترین جشنهای مردم ایران است که در اوایل بهار برگزار میشود و بهعنوان آغاز سال نو در تقویم ایرانی محسوب میشود. این جشن، با داشتن ارتباط عمیق با فرهنگ و سنتهای ایرانی، جایگاه ویژهای در زندگی اجتماعی و فرهنگی ایران دارد. در این مقاله، به بررسی مبانی تاریخی و فرهنگی عید نوروز، رسوم و آداب مرتبط با این جشن، و همچنین بررسی سفره هفت سین بهعنوان یکی از اصلیترین عناصر این جشن میپردازیم.
عید نوروز در تاریخ ایران با ریشههای عمیقی بهدوران ایران باستان بازمیگردد. این جشن از زمان تمدنهای باستانی ایرانیان، از جمله ایرانیان باستان، زرتشتیان، و پس از آن، در دوره سلسله ساسانیان و همچنین در دوران اسلامی، جشنهای مهمی برای مردم این سرزمین بوده است.
عید نوروز بهعنوان جشنی که با فرا رسیدن بهار و شروع یک دوره جدید از سال ارتباط دارد، با ویژگیهایی از جمله شروعی تازه، تجدید حیات، و پیروزی بر طبیعت خشک و سرد زمستانی همراه است.
آداب و رسوم عید نوروز:
عید نوروز با تعداد زیادی از رسوم و آداب مرتبط است که برخی از آنها به شرح زیر است:
- تمیزی و آمادهسازی خانه در عید نوروز:
قبل از فرارسیدن عید نوروز، خانهها به دقت تمیز میشوند و لباسها تعویض میشوند. این کار به نمایان کردن تمیزی و نظم در آغاز سال جدید اشاره دارد.
- تهیه و تزیین سفره هفت سین در عید نوروز:
یکی از اصلیترین عناصر عید نوروز، سفره هفت سین است که شامل هفت مواد شروع شده با حرف "سین" است. این سفره نمادی از خوشبختی، بهار و رونق است.
- دیدار از خانواده و دوستان در عید نوروز:
در این روزها، افراد خانواده و دوستان با هم دیدار میکنند، سفرههای نوروزی را میبینند، و از یکدیگر تبریک میگیرند.
- تبادل هدایا و عیدی دادن در عید نوروز:
تبادل هدایا در این روزها بسیار متداول است. افراد به یکدیگر هدایایی نظیر سبکنوشت، شکلات، گل، یا اشیاء دیگر هدیه میدهند.
- تفریحات و سرگرمیها در عید نوروز:
افراد در این روزها به انواع تفریحات و سرگرمیها میپردازند، از جمله بازیهای محلی، گردشهای خانوادگی، و مراسمهای مختلف.
سفره هفت سین:
سفره هفت سین یکی از نمادهای اصلی و مهم عید نوروز است. این سفره شامل هفت مواد شروع شده با حرف "سین" است که هر کدام نمادی از ارزشها و آرمانهای اجتماعی و فرهنگی ایرانی را نمایان میکنند. برخی از این مواد و مفاهیم به شرح زیر است:
1. سبزه (سبزی) در سفره هفت سین: نماد نوازش بهار و رونق طبیعت.
2. سمنو (سماق)در سفره هفت سین: نماد شادابی و سلامتی.
3. سیر (سیر)در سفره هفت سین: نماد استواری و پایداری.
4. سنجد (سنجد)در سفره هفت سین: نماد باروری و ثروت.
5. سماق (سماق)در سفره هفت سین: نماد نیروی زندگی و انرژی
علاوه بر این مواد، برخی از افراد به سفره هفت سین مواد دیگری نیز اضافه میکنند که به توجیهات مختلفی مرتبط هستند، مانند:
سیب در سفره هفت سین: نمادی از فرهنگ پذیرایی و مهماننوازی.
سنبل در سفره هفت سین: نمادی از شادابی و زیبایی.
سکهدر سفره هفت سین: نمادی از پول و ثروت.
سفیده در سفره هفت سین: نمادی از پاکی و صفا.
این سفره بهعنوان نمادی از تنوع و ثروت فرهنگی ایرانی، در طول تاریخ تحولاتی را تجربه کرده و هنوز هم بهعنوان یکی از عناصر اصلی و مهم عید نوروز، در خانههای ایرانیان به دیده میآید، همراه با آرامش و شادی که این جشن زمانی ایجاد میکند.
دکتر محمد ترابی نراقی/ مدرس هویت فرهنگی ایران