بُکُش و خوشگلم کن!
بررسی دلایل گرایش افراطی به عملهای زیبایی
سیزده ساله بود؛ یک دختر سیزده سالهی دبیرستانی که همیشه روی بینیاش را چسب میزد. عادت کرده بود که هرروز جلوی در مدرسه معاونین انضباطی جلویش را بگیرند و از او بخواهند که چسب بینیاش را باز کند! اما او به آنها میگفت که اگر این کار را انجام دهد، با یک هیولای زشت مواجه میشوند! درنتیجه اصلا زیر بار این کار نمیرفت. در اثر این کار هم اطراف بینیاش کاملا کبود شده بود و بینی بیچاره زیر خروارها چسب عذاب میکشید. یکبار به او گفتم: «میشود چند لحظه چسب بینیات را برداری تا صورتت را بدون چسب ببینم؟» نگاهی نگران به من کرد و گفت: «وای نه!» پرسیدم: «چرا؟» گفت: «نمیخوام من رو با بینی بزرگم ببینی!» به او گفتم: «ولی من تو رو الان با یه بینی زخمی و کبود از چسبزدنهای مدام میبینم. این مهم نیست؟» نگاهی کرد و گفت: «باز اینطوری زیباتره. حداقل کوچیک بهنظر میرسه. تازه وقتی زخمی بشه بقیه میفهمن که خواستهی من جدیه!» پرسیدم: «چه خواستهای؟» گفت: «عمل جراحی!» پرسیدم: «میخوای جراحی زیبای بکنی؟» جواب داد: «اگه جراحی کنم دیگه با صورتم مسئلهای ندارم.» نگاه تردیدآمیزی به او کردم و گفتم: «مطمئنی؟» گفت: «اگه مشکل دیگهای هم داشتم حتما بقیه به من میگفتن!» در دلم گفتم: «این دماغ بیچاره چه گناهی مرتکب شده؟ اگه همون بقیه به عضو دیگهای در صورتت اشاره کنن اون هم میشه سوژهای برای جراحی... اصلا از کجا معلوم این افراد بعد از جراحی بینی تو رو بپسندن؟»
واقعا مسئله چیست؟ حدس میزنم ما در بسیاری از نوجوانان و جوانان با اختلال خودزشت انگاری روبهرو هستیم؛ بهطوریکه ایران به کشوری با بالاترین آمار جراحی بینی تبدیل شده است که بخش زیادی از این جراحیها، با توجه به خطرات و عوارضی که ایجاد میکند، غیرضروری محسوب میشود.
اختلال خودزشتانگاری
خودزشتانگاری نوعی اختلال روانی است که در آن فرد مدام به نواقص ظاهری خود فکر میکند و حتی نمیتواند از فکرکردن در مورد این موضوع دست بکشد. این نواقص حتی میتوانند آنقدر کوچک باشند که دیگران حتی متوجه آن نمیشوند. گاهی هم اصلا نقصی وجود ندارد، اما فرد مبتلا به خودزشتانگاری آنقدر این موضوع برایش مهم و چشمگیر است که غالبا دچار فرسودگی شدید عاطفی شده و امور روزمرهاش بهخاطر پرداختن زیاد به این موضوع مختل میشود.
تاثیر رسانهها و تبلیغات در صنعت پررونق زیبایی
متاسفانه این روزها بهدلیل تبلیغات پرزرقوبرق صنعت زیبایی در رسانهها، بحث پرداختن بهظاهر و زیبادیدهشدن در اولویت قرار گرفته است؛ بهگونهایکه حتی به افراد جامعه احساس نازیبابودن القا میشود تا آنها خود را در معرض انواع عملهای زیبایی قرار دهند یا نگران این باشند که اگر یکسری اقدامات را در این جهت انجام ندهند، بهمرور زمان و با افزایش سن، زیباییشان را از دست میدهند.
اما این موضوع چه زمانی میتواند نگرانکننده باشد؟ زمانیکه زیبایی ظاهر ما ملاک ارزشمندی درونیمان و تنها ابزار برای گرفتن توجه مثبت از دیگران باشد، این مورد نگرانکننده خواهد شد. اما اصلا این زیبایی به چه باوری در درون ما گره خورده است؟
ناامیدشدن از زیبایی طبیعی
زمانیکه چهرهها در دنیای مجازی با افکت و انواع فیلتر دستکاری میشوند، استانداردهای ذهنی آدمها از چهرههایشان درگیر ایدهآلگرایی میشود، بهطوریکه میخواهند با انجام عمل زیبایی بههمان ظاهری برسند که یک فیلتر در عرض چند ثانیه روی چهرهشان انجام میدهد!
تاثیر زیبایی ظاهری بر پذیرش اجتماعی
پذیرفتهشدن در جامعه بهلحاظ زیبایی و یک فرد زیبا دیدهشدن میتواند در تاثیرگذاری فردی نقش مهمی داشته باشد. اما زیبایی فقط میتواند بهعنوان یکی از هزار فاکتور تاثیرگذاری و دمدستیترین مورد درنظر گرفته شود. درواقع فردی که تاثیرگذار است، گاهی بهجهت ارائهی توانمندیهایش به شیوهی درست و موفقیتهایی که کسب میکند از نظر دیگران زیباتر هم تلقی میشود. اما چه بسیارند افراد زیبایی که مهارت اجتماعی بسیار ضعیفی دارند و دیگران نیز از ارتباطگرفتن با آنها کنارهگیری میکنند.
داشتن شخصیت نمایشی
فرد دارای شخصیت نمایشی احساسات شدید و ناپایداری را تجربه میکند و میل دارد با انجام رفتارهای پرزرقوبرق و اغراقگونه در مرکز توجه دیگران قرار بگیرد. اتفاقا در وجود همهی ما انسانها میزانی از نمایشیبودن هست، اما هر چقدر این رگههای نمایشیبودن در ما شدت بگیرد، معمولا میل به زیبایی بیشتر شده و تمایل به انجام عملهای جراحی زیبایی متعدد هم ایجاد میشود. البته گاهی بعد از هر عمل زیبایی، باز هم رضایت نسبی برای فرد حاصل نمیشود.
سبک فرزندپروری والدین در شکلگیری عزتنفس فرزندان
سبک فرزندپروری والدین نقش بسیار مهمی در شکلگیری عزتنفس فرزندان دارد؛ تاجاییکه تصور کودک از زشت یا زیبا بودنش به اولین پیامهایی برمیگردد که والدین و اطرافیانش به او میدهند. پس والدین کمالگرا و وسواسی میتوانند در این زمینه سختگیرانهتر عمل کنند. البته اگر این تعریفات ظاهری بیشازحد هم باشد، ممکن است کودک دچار خودشیفتگی شود. اما در کل ضعف عزتنفس ابتدا در بستر خانواده و در ارتباط با والدین اتفاق میافتد و بعد حساسیت به تمسخر را در فرد نسبتبه چهرهی خودش در جمع و روابط دوستانه ایجاد میکند.
بهتر است بدانیم که زیبایی تا حدی تحتتاثیر مد و سلیقه است. بارها اتفاق افتاده که چهرهای از نظر ما خیلی زیبا و دلنشین و از نظر دوستمان نهچندان زیبا تلقی شود. اگر مفهوم زیبایی یک مفهوم کاملا ثابت بود، سلیقه بر آن اعمال نمیشد. اگر هم بخواهیم براساس این دو متغیر چهرهمان را دستکاری کنیم، با عوارض ناشی از عملهای زیبایی روبهرو میشویم و بهمرور بافت پوستمان تخریب میشود و دیگر به حالت اولیه باز نمیگردد!
زیبایی یک طیف و پیوستار است
هیچ یک از ما کاملا زشت یا کاملا زیبا نیستیم و همهی ما در یک پیوستار و طیف قرار داریم. جالب است بدانید که حتی تاثیرگذارترین چهرههای جهان نیز زیبایی قابلتوجهی ندارند و آنها براساس توانمندیشان در یک یا چند حیطه مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفتهاند و زیباییشان هم تحتتاثیر همین توجه زیاد، بیشتر دیده میشود.
برای زیباتر دیدن خودمان چه کنیم؟
• بر زیباییهایمان تمرکز کنیم
بهتر است وجوه مثبت و زیبای چهره و بدنمان را درکنار وجوه نهچندان مطلوبش درنظر بگیریم؛ چون در اغلب اوقات، توجه زیاد بر یک عضو نامطلوب (از نظر ما) مثل بینی میتواند ما را دچار نشخوار فکری شدیدی کند، انگار که دیگران هم به آن عضو توجه بسیاری دارند. اما در غالب موارد اینطور نیست. اما اگر احساس کردیم که با جراحی آن عضو میتوانیم به سلامتی بدنمان کمک کنیم، انجام چنین کاری منطقی بهنظر میرسد؛ مثل جراحی انحراف بینی همراه با جراحی زیبایی.
• روی توانمندیهایمان کار کنیم
درگیرشدن با پرورش توانمندیها میتواند ما را از نشخوار فکری دربارهی طردشدن، نپذیرفتهشدن و بیارزش بودن رها کند. گرچه که در این موارد بهتر است حتما با یک مشاور یا روانشناس مشورت کنیم، اما فراموش نکنیم که در فستیوالهای برگزیدهشدن دختر شایسته هم شایستگی براساس مجموعهای از ملاکها درنظر گرفته میشود (نه فقط ملاک زیبایی ظاهری) و انجام عملهای زیبایی راحتترین کار برای توجهگرفتن از سمت دیگران است
• دایرهی روابطمان را با افراد پذیرا پر کنیم
افرادی که مدام ظاهرمان را با دیگران مقایسه نمیکنند و کسانی که به وجوه مثبت چهرهمان اشاره میکنند همواره افرادی امن و پذیرا برای ارتباطگیری هستند که میتوانیم با چهرهی طبیعیمان همراه با آراستگی نسبی مورد توجه آنها قرار بگیریم.