فیلمهایی که حرفی برای گفتن دارند تحلیل روانشناختی فیلم سینمایی «جاماندگان»
تحلیل روانشناختی فیلم جاماندگان از برترین فیلمهای سینمایی در سال گذشتهی ایران و جهان
تحلیل روانشناختی فیلم سینمایی «جاماندگان»
وقایع فیلم جاماندگان در دههی هفتاد میلادی در نیوانگلند آمریکا رخ میدهد. داستان فیلم جاماندگان مربوط به دانشآموزان یک دبیرستان است که بههمراه معلم سختگیر و قلدرمآبشان از تعطیلات کریسمس جا ماندهاند. در سکانسهای ابتدایی، مخاطب طردشدگی و تنهاماندن هر یک از شخصیتهای داستان را احساس میکند. «ایگلز» فرزند طلاق است و مادرش به او قول داده بوده که با هم به مسافرت بروند؛ اما چون مادرش با همسر جدیدش عازم مسافرت است، نمیتواند ایگلز را هم بههمراه ببرد و درواقع او طرد میشود.
طردشدگی
همانطورکه میدانیم، روابط فرد در بزرگسالی و خودپندارهی فرد تا حد زیادی تحت عنوان ارتباطی که وی در کودکی و نوجوانی با مادرش داشته، شکل میگیرد؛ بدینمعنی که فرد اگر توسط مادرکنار گذاشته شود، به این باور میرسد که برای همیشه و از همه جا کنار گذاشته خواهد شد.
مستخدم مدرسه که فرزندش را سالها پیش از دست داده، عذاب وجدان دارد و احساس میکند اگر به تعطیلات برود به فرزندش که نیست ظلم کرده است. مدیر مدرسه هم که فردی است مجرد و ازدواجنکرده، طرحوارهی خودانضباطی ناکافی دارد. همهی اینها در مدرسه ماندهاند و احساس میکنند تنها هستند.
فرق انزوا و تنهایی
احساس تنهایی امریست طبیعی که همهی انسانها باید آن را بپذیرند؛ کما اینکه اتفاق تلخی هم نیست و هر کس باید یاد بگیرد که به خودش تکیه کند، چون هیچکس دیگری را کامل درک نمیکند. اما این تنهایی انزوا نیست و انزوا با تنهایی تفاوت دارد. انزوا یعنی عزلت و گوشهنشینی؛ یعنی فرد دوست دارد ارتباط برقرار کند ولی نمیتواند و اگر درمان نشود مستعد ابتلا به اختلالات روانی است.
«پاول هانهام» معلم تاریخ مدرسه فردی است بسیار منضبط و سختگیر که به طرحوارهی خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی مبتلاست. در چنین طرحوارهای، افراد توانایی کنترل تکانهها را نداشته و بهسختی میتوانند خود را ملزم به رعایت قوانین کنند. اما پاول، علیرغم ابتلا به چنین طرحوارهای، بسیار قانونمدار است. به این نوع و سبک مقابلهای و درواقع اتخاذ گارد دفاعی، جبران افراطی میگویند. در این مکانیسم دفاعی، فرد به طرحوارهی خود حمله کرده و دچار افراطیگری میشود. گارد دفاعی بهطور کلی در سطح اولیهی روابط اجتماعی وجود دارد. همهی انسانها نسبتبههم از یک حس ناامنی برخوردارند که با داشتن شناخت بیشتر از افراد، این گارد دفاعی باز میشود. البته در مواردی ممکن است برعکس شده و گارد دفاعی بستهتر نیز بشود. اما بهطور کلی، مولفههایی از جمله عشق و محبت و همدلی، گارد دفاعی را در افراد باز میکنند. میدانیم که انسانها در عرصهی ارتباط و روابط ساخته میشوند؛ چه این ارتباط میانفردی باشد چه درونفردی.
در فیلم جاماندگان و در حادثهای که برای دست ایگلز افتاده و او در بیمارستان تقصیر آن را شخصا برعهده میگیرد، رفتار او پیامی را به معلم و سایرین میرساند و همین عنصر محبت، جَوّ محیط مدرسه را برای جاماندگان عوض میکند.