روانشناسی تجملگرایی
تجزیه و تحلیل رفتار افرادی که تمایل به خرید کالاهای گران قیمت دارند
روانشناسی مصرفکنندگان کالاهای لوکس موضوعی پیچیده و جذاب است که برای چندین دهه روانشناسان، جامعهشناسان و بازاریابان را به خود مشغول کرده است. مصرفکنندگان کالاهای لوکس گروه منحصربهفردی از افرادی هستند.که بهسمت انحصار، کیفیت و جایگاهی که برندها و محصولات لوکس ارائه میدهند جذب میشوند، درحالیکه برخی دیگر ممکن است مصرف این کالاها را نوعی نمایش، خودنمایی و یا هدر دادن منابع بدانند.
تعریف خرید کالاهای لوکس
خرید کالاهای لوکس نوعی رفتار مصرفی است که با دستیابی به کالاهای گران قیمت و انحصاری مشخص میشود؛ کالاها و خدمات معتبری که کیفیت و ارزش بالاتری دارند. مصرفکنندگان این کالاها بهسمت موقعیت برتری که با داشتن یا استفاده از این اقلام بهدست میآید کشیده میشوند؛ از خودروهای لوکس و مد گرفته تا جواهرات و املاک و اموال گرانقیمت. این کالاها بهعنوان راهی برای افراد درنظر گرفته میشود تا ثروت و موفقیت خود را به نمایش بگذارند و به دیگران نشان دهند که بخشی از گروه خاصی هستند.که میتوانند از عهدهی خرید این کالاها و خدمات لوکس برآیند. برای بسیاری از افراد، خرید اقلام لوکس فقط بهخاطر مزایای ملموس آن نیست، بلکه بهدلیل مزایای ناملموسی مانند اعتبار، انحصار و احساس برتری است که با داشتن یا استفاده از این کالاها آن را تجربه میکنند.
محرکهای روانی خرید کالاهای لوکس
چند محرک روانشناختی برای پاسخ به سوال چرایی انتخاب کالاهای لوکس وجود دارد. این محرکها را میتوان به 6 دستهی اصلی تقسیم کرد:
1. مقایسه و موقعیت اجتماعی:
بسیاری از مصرفکنندگان کالاهای لوکس تمایل به نمایش ثروت و موفقیت خود به دیگران و نشاندادن وضعیت اجتماعی خود دارند.
2. ارتباط عاطفی:
برای برخی از مصرفکنندگان، کالاها و خدمات لوکس میتواند ارتباط عاطفی و حس نوستالژی را ایجاد کند. بهعنوان مثال، ممکن است یک برند لوکس یادآور خاطرات خوش دوران کودکی یا زمان خاصی در زندگی باشد.
3. هویت و خودبیانگری:
کالاها و خدمات لوکس همچنین میتوانند بهعنوان ابزاری برای ابراز وجود استفاده شوند و به مصرفکنندگان این امکان را بدهند تا سبک شخصی زندگی و خلاقیت خود را به نمایش بگذارند. این کار میتواند بهویژه برای مصرفکنندگانی که تأکید زیادی بر فردگرایی و ابراز وجود دارند، مهم باشد.
4. کیفیت و مهارت:
برای بسیاری از مصرفکنندگان، کالاها و خدمات لوکس باکیفیت بالا و ساخت استثنایی همراه است. خریداران هم بهسمت محصولات لوکسی که از بهترین مواد و برایماندگاری طراحی شدهاند جذب میشوند.
5. پرستیژ و انحصار:
برای برخی از مصرفکنندگان، کالاها و خدمات لوکس با اعتبار و انحصار همراه است و بهعنوان نمادی از موفقیت و ثروت درنظر گرفته میشود. این افراد ممکن است جذب محصولاتی شوند که کمیاب بوده و بهسختی بهدست میآید یا فقط برای گروهی از مصرفکنندگان خاص در دسترس است.
6. هنجارها و انتظارات اجتماعی:
در برخی فرهنگها، فشار اجتماعی شدیدی برای انطباق با استانداردهای خاص برای مصرف کالاهای لوکس وجود دارد و افراد ممکن است نیاز شدیدی را برای مطابقت با این استانداردها احساس کنند تا با گروههای اجتماعی خود سازگار شوند.
برندهای لوکس و تصورات ذهنی مصرفکننده
برندهای لوکس نقش مهمی در شکلدادن به برداشت مصرفکنندگان از کالاها و خدمات لوکس دارند. این برندهای خاص با دقت پرورش داده میشوند تا احساس انحصاری، کیفیت و اعتبار را در مصرف کنندگان برانگیزند. بسیاری از برندهای لوکس اغلب از مواد درجه یک، فناوریهای نوآورانه و صنایع دستی برای تولید محصولات منحصربه فرد و ارزشمند استفاده میکنند. آنها همچنین اغلب متکی به استراتژیهای بازاریابی ماهرانه و برندسازی برای ایجاد تصویری از تجمل و انحصار هستند. بهعنوان مثال، برندهای مد مطرح مانند «شنل» و «گوچی» بهدلیل طراحیهای پیچیده، بهکاربردن مواد اولیه مرغوب و سطح بالای مهارت خود شناخته شدهاند.
نقش تأثیر اجتماعی در مصرف کالاهای لوکس
نفوذ اجتماعی نقش مهمی در شکلدادن به رفتار مصرف کالاهای لوکس دارد. مردم بهطور طبیعی تحتتأثیر عقاید، نگرشها و رفتارهای اطرافیان خود هستند.و استفاده از کالاهای لوکس نیز از این قاعده مستثنی نیست. برای بسیاری از مصرفکنندگان، نظرات و رفتارهای دیگران عاملی کلیدی در شکلدادن به برداشت آنها از کالاها و خدمات لوکس است. مثلا اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده نظر مثبتی را در مورد یک برند یا محصول خاصی بیان کند، احتمالا بر عقاید و رفتار دیگران نیز تأثیر میگذارد.
طبقهبندی روانشناسی مصرفکنندگان کالاهای لوکس براساس قومیت
در اینجا ذکر این نکته ضروری است که تعمیم در مورد یک گروه صرفا براساس قومیت آنها میتواند مشکلساز باشد و منجربه تعمیم بیشازحد و تفکر کلیشهای شود. درست است که پیشینهی فرهنگی میتواند در شکلدادن به رفتار مصرفکننده نقش داشته باشد، اما این تنها یکی از عوامل بسیاری است که بر رفتار مصرفکننده تأثیر میگذارد. سایر عوامل مهم شامل تجربیات شخصی، پیشینهی خانوادگی و ویژگیهای شخصیتی فردی است. همانطورکه گفته شد، سابقهی فرهنگی قطعا میتواند در شکلگیری نگرش مصرفکننده نسبتبه کالاها و خدمات لوکس نقش داشته باشد. بهعنوان مثال، برخی از فرهنگها تأکید بیشتری بر نمادها و موقعیت دارند، درحالیکه برخی دیگر بر عملکرد و کارایی تاکید میکنند.
یکی از نمونههای گروه فرهنگی که تأکید زیادی بر نماد و موقعیت دارند، مصرفکنندگان آسیایی هستند. در بسیاری از فرهنگهای آسیایی، تأکید زیادی بر احترام به اقتدار و تمایل به نمایش ثروت و موفقیت از طریق کالاها و خدمات لوکس وجود دارد. مصرفکنندگان کالاهای لوکس آسیایی اغلب جذب برندها و کالاهای گران قیمت، مانند خودروهای لوکس، طراحان مد و ساعتهای گرانقیمت میشوند تا راهی برای نمایش ثروت و موفقیت خود به دیگران داشته باشند.
در مقابل، مصرفکنندگان کالاهای لوکس از فرهنگهای غربی ممکن است تأکید بیشتری بر فردگرایی و ابراز وجود داشته باشند و اغلب جذب کالاها و خدماتی میشوند که به آنها اجازه میدهد شخصیت و سبک فردی منحصر به خود را بیان کنند.
مصرفکنندگان کالاهای لوکس در خاورمیانه
یکی دیگر از گروههای فرهنگی که رویکرد منحصربهفردی به مصرف این نوع کالاها دارند، مصرفکنندگان کالاهای لوکس در خاورمیانه هستند. با این حال، توجه به این نکته نیز مهم است که در بسیاری از فرهنگهای خاورمیانهای، سنت مهماننوازی و سخاوت وجود دارد و کالاها و خدمات لوکس اغلب برای نشاندادن ثروت و سخاوت به دیگران استفاده میشود. برای مثال، یک فرد ثروتمند در خاورمیانه ممکن است یک مهمانی یا ضیافت مجلل برگزار کند تا ثروت و مهماننوازی خود را به دیگران نشان دهد. این پیشینهی فرهنگی میتواند انگیزههای مصرف این قبیل کالاها را در خاورمیانه تحتتأثیر قرار دهد و منجربه رویکردی منحصربهفرد برای تجملگرایی در مقایسه با سایر گروههای فرهنگی شود.
دورنمای تجملگرایی
روانشناسی تجملگرایی یک موضوع پیچیده و دائما درحال تکامل است. احتمالا در آینده این موضوع تحتتأثیر عوامل متعددی از جمله پیشرفت تکنولوژی، تغییر در ترجیحات مصرفکننده و تغییر نگرش فرهنگی نسبتبه کالاها و خدمات شکل خواهد گرفت. یکی از روندهای بالقوه در آینده، مصرف این قبیل کالاها و استفادهی روزافزون از فناوری برای افزایش تجربه است. بهعنوان مثال، برندهای خودروهای لوکس درحال حاضر استفاده از فناوریهای پیشرفته مانند بالابردن واقعیت مجازی برای افزایش تجربهی خرید خودروهای لوکس را بررسی میکنند. یا برندهای هتلهای لوکس در پی استفاده از فناوریهای جدید مانند واقعیت مجازی و هوش مصنوعی برای بهبود تجربهی اقامت هستند. یکی دیگر از روندهای بالقوه در آینده، تمرکز فزاینده بر پایداری و سازگاری با محیط زیست است. همانطورکه مصرفکنندگان از مسائل زیستمحیطی آگاه میشوند و نگرانیها در مورد پایداری و سازگاری با محیط زیست افزایش مییابد، برندهای معروف نیز تأکید بیشتری بر روی عملکرد محصولات خود برای دوستداران محیط زیست دارند. برای مثال امروز برندهای لوکس از مواد پایدار مانند پنبهی ارگانیک و الیاف بازیافتی در محصولات خود بیشتر استفاده میکنند یا برندهای خودروهای لوکس هم در تلاش برای استفاده از قطارهای برقی و هیبریدی برای کاهش آلایندگیها هستند.
موضوع دیگر اهمیت زیاد سفارشیسازی و شخصیسازی است. ازآنجاییکه مصرفکنندگان طالب کالاهای خاص هستند. برندهای لوکس هم تأکید بیشتری بر ارائهی محصولات و خدمات سفارشی و شخصی دارند. بههمین دلیل این برندها در پی استفاده از پرینت سه بعدی و سایر فناوریها برای ارائهی محصولات سفارشیشده مانند کفش و کیف دستی سفارشی هستند. درنهایت همانطور که مصرفکنندگان بیشتر بر فناوری و نوآوری متمرکز میشوند، برندهای لوکس نیز تأکید بیشتری بر فناوریهای پیشرفته در محصولات و خدمات خود دارند.
نتیجهگیری
روانشناسی تجملگرایی یک حوزهی پیچیده و درحال تحول است که توسط تعدادی از عوامل مثل تأثیر اجتماعی، احساسات، ادارکات برند و پیشرفت تکنولوژی شکل میگیرد. همانطورکه جهان همچنان درحال تغییر است، آیندهی تجملگرایی احتمالا توسط تعدادی از روندها از جمله تمرکز فزاینده بر پایداری، سفارشیسازی و شخصیسازی و تغییر در ترجیحات و نگرشهای مصرفکننده نسبتبه کالاها و خدمات لوکس شکل خواهد گرفت. همچنین رفتار تجملگرایی توسط یک تعامل پیچیده از عوامل مانند پیشینهی فرهنگی، تجربیات شخصی، پیشینهی خانوادگی و ویژگیهای شخصیتی فرد شکل میگیرد. فراموش نکنیم که درک رفتار افراد تجملگرا براساس گروه فرهنگی آنها هم نیازمند رویکردی ظریف و پیچیده است که براساس طیف گستردهای از عوامل فردی و فرهنگی متفاوت شکل میگیرد.
مینا ملکی / مترجم