غذا حاضر است
ارتباط غذاهای فوق فرآوری شده با سلامت جسم و روح انسان امروز
در این شماره به مبحثی پرداختهایم که سهم بسیاری در بروز بیماریها در دنیای امروز دارد و آن استفاده از غذاهای فرآوری شده است. خود ما اوضاع و شرایط را میآفرینیم و بعد برای ناکامی خود، دیگران را سرزنش میکنیم. اگر شما هم جزو گروهی هستید که به بهانهی کمبود وقت، سراغ پخت غذا با مواد تازه نمیروید، باید بگویم که مدتهاست خود را فراموش کردهاید. البته محیط و خانواده نیز در این راستا بیتاثیر نیستند. ما نظامهای اعتقادیمان را زمانی میآموزیم که بسیار کوچک هستیم و وقتی وارد زندگی میشویم، تجربههایی را میآفرینیم که با اعتقاداتمان جور در آید. سبک زندگی سالم هم به همین کیفیت، از کودکی در خانواده و محیط آموخته میشود.
غذای فرآوریشده چیست
غذای فرآوریشده به غذایی گفته میشود که در حین آمادهسازی، بهنوعی تغییر یافته باشد. این فرآوری غذا میتواند با شیوهی انجماد، کنسروکردن، پختن، خشككردن و ... انجامشده باشد. نمونههایی از غذاهای فرآوریشدهی رایج، غلات صبحانه، پنیر، سبزیجات کنسروشده، نان، تنقلاتی مانند چیپس، خمیر، محصولات گوشتی مانند بیکن، سوسیس، ژامبون، غذاهای مایکروویوی یا غذاهای آماده، کیک و بیسکویت، نوشیدنیهای گازدار و ... هستند.که مانند دشمنی نامرئی به روح و جسم انسان آسیب وارد میکنند.
البته همهی غذاهای فرآوریشده برای شما مضر نیستند. مثلا برخی از غذاها برای ایمنسازی نیاز به پردازش دارند؛ مانند شیر که برای حذف باکتریهای مضر باید پاستوریزه شود. همچنین برخی روغنها هم برای استفاده در مصارف سرخکردنی نیاز به پردازش دارند.
ارتباط غذاهای فرآوریشده با بیماریهای جسمی
گاهی اوقات، نه فقط رنگ، اسانس و مواد نگهدارنده، بلکه موادی مانند نمک، شکر و چربی نیز به غذاهای فرآوریشده اضافه میشوند تا علاوه بر کمک به ساختار، طعم آنها هم جذابتر شده و ماندگاریشان افزایش یابد. مصرف چنین موادی باعث میشود افراد بیش از مقادیر توصیهشده، شکر، نمک و چربی بخورند. رژیمهای غذایی سرشار از غذاهای فرآوریشده با خطر بالاتر بیماریهایی از جمله چاقی، دیابت نوع دو، سرطان و بیماریهای قلبی مرتبط است. همچنین فرآوری غذا، برخی از مواد مغذی، ویتامینها و فیبر موجود در غذا را حذف میکند و باعث پیری زودرس میشود. از آنجا که برخی از این غذاها از نظر ژنتیکی هم تغییر یافتهاند، ممکن است باعث اختلالات گوارشی، ناباروری و آسیب به اندامهای داخلی شوند.
ارتباط بین غذاهای فرآوریشده و سلامت مغز
هرچه یک فرد غذاهای فرآوریشدهی بیشتری مصرف کند، احتمال اینکه احساس افسردگی و اضطراب داشته باشد هم بیشتر میشود. زوال شناختی نیز در این بین موضوع قابلبحث دیگری است. بین مصرف بالای UPF (غذاهای فرآوریشده) و عملکرد شناختی بدتر (توانایی یادگیری، بهخاطر سپردن، استدلال و حل مشکلات) همبستگی وجود دارد. یافتههای سال 2022 نشان میدهد که مصرف مواد غذایی فوقفرآوری شده خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش میدهد.
همچنین رژیمهای غذایی سرشار از غذاهای فرآوریشده معمولا فیبر کمی دارند. فیبر در غذاهای گیاهی مانند غلات کامل، میوهها، سبزیجات، آجیل و دانهها یافت میشود. فیبر به تغذیهی باکتریهای خوب روده کمک میکند و برای تولید اسیدهای چرب با زنجیرهی کوتاه (موادی که هنگام تجزیه در سیستم گوارش تولید میشوند و نقش مهمی در عملکرد مغز دارند) ضروری است. افراد مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات روانی، ترکیب کمتری از باکتریهای روده و اسیدهای چرب با زنجیرهی کوتاه دارند. همچنین کودکان 3 تا 5 سالهای که بیشتر وعدههای غذایی فوقفرآوریشده مصرف میکنند، مهارتهای حرکتی کمتری نسبتبه کودکان دیگر دارند.
راهکار برای تغذیه سالم چیست؟
برای حفظ سلامتی خود، باید توصیههایی را در خریدهای بعدیتان رعایت کنید. اکثر مردم میدانند که یک رژیم غذایی مغذی به یک زندگی سالم کمک میکند؛ پس چرا بهجای تهیهی غذا با مواد تازه در منزل، از محصولات منجمد، کنسروها یا شیرینیهای کارخانهای استفاده میکنند؟ این توصیهها شما را به سبک زندگی سالمتر نزدیک خواهد کرد:
• از نگهدارندههای مضر دوری کنید. مواد افزودنی چون دکستروز، مالتوز، چربیهای ترانس و روغنهای هیدروژنه باعث میشوند که غذاهای فرآوریشده برای مدت بیشتری سالم بمانند. بهتر است با خواندن توضیح روی محصولات، در صورت موجود بودن این مواد، از مصرف آنها خودداری کنید.
• سالامی، بیکن، سوسیس و ژامبون علت حتمی سرطان هستند. آژانس تحقیقات سرطان در سال ۲۰۱۵ میلادی، گوشتهای فرآوریشده را بهعنوان یک علت حتمی سرطان طبقهبندی کرد. دلیل نگرانی در این مورد وجود مادهای شیمیایی بهنام «نیتریت» است که این مواد غذایی را برای مدت طولانیتری تازه نگه میدارد. هنگامیکه نیتریتها در دمای بالا پخته میشوند، میتوانند ترکیباتی سرطانزا بهنام «نیتروزامینها» را تشکیل دهند.
• از ظروف یکبارمصرف و ظروف کاغذی که لایهی پلاستیکی نازکی در داخل آنها قرار دارد استفاده نکنید و مصرف ظروف پلاستیکی را در خانه به حداقل برسانید. تاثیر این ظروف بر اختلال در هورمونها، بهویژه هورمونهای زنانه ثابت شده است.
• نگهداری آبغوره، آبلیمو و ترشیجات در ظروف پلاستیکی بسیار خطرناک است. اسیدیته بودن این مواد در تماس با پلاستیک باعث فعل و انفعالاتی میشود و موادی سرطانزا و سمی را وارد محصول خواهد کرد. بهترین ظروف، ظروف شیشهای هستند.
• ترشیها و خیارشورهای فلهای مورد تایید وزارت بهداشت نیستند. چنین موادی بهدلیل نامشخص بودن محل تهیه، ممکن است حاوی آلودگیهای قارچی و مواد شیمیایی مضر باشند.
• از مصرف شیرینی، آجیل و مرغهای آماده که معمولا با اسانس و رنگ ترکیب شدهاند خودداری کنید.
• در صورت استفاده از نان کارخانهای، سعی کنید از نانهای سبوسدار استفاده کنید.
• گرانولا را در خانه با مواد تازه و شیرینکنندههای طبیعی تهیه کنید. علیرغم تبلیغات زیاد، این خوراکی اگر با مواد افزودنی تهیه شود، چندان هم مفید نیست.
• مغزها و آجیلهای ساده را به انواع طعمدار و روکشدار آن ترجیح دهید.
• آبمیوههای صنعتی را کنار بگذارید. بخش زیادی از این آبمیوهها را شربت ذرت فروکتوز، شربت نیشکر و سایر شیرینکنندهها تشکیل میدهند. بهعنوان مثال، «آسپارتام» در محصولاتی از جمله نوشابههای رژیمی، آدامسهای اکسترا و برخی نوشیدنیها استفاده میشود. آژانس تحقیقات سرطان (IARC) قصد دارد شیرینکنندهی مصنوعی آسپارتام را بهعنوان یک سرطانزای احتمالی معرفی کند.
• رب گوجهفرنگی خانگی تهیه کنید. گوجهی تازه بهدلیل داشتن لیکوپن خاصیت معجزهآسایی بر سلامتی خواهد داشت. درصورت استفاده از رب کارخانهای، از برندهایی استفاده کنید که رب را در ظروف شیشهای بستهبندی میکنند. در ارتباط با خیارشور و سایر مواد نیز برندهای داخل شیشه را انتخاب کنید.
• ار آب تصفیهشده استفاده کنید و برندهایی از آب معدنی را انتخاب کنید که آب را در شیشه، بستهبندی کردهاند نه در بطریهای پلاستیکی. همچنین فراموش نکنید که قراردادن بطری پلاستیکی آب در فریزر سبب آزادسازی سم دیوکسین از ظروف پلاستیکی میشود.
• از مصرف غذاهای منجمد کارخانهای خودداری کنید. این غذاها علاوه بر مقدار زیاد چربی، قند و سدیم، بهدلیل وجود مواد نگهدارنده خطر ابتلا به مشکلات قلبی و افزایش وزن را تا حد زیادی افزایش میدهند.
• از مصرف نودل و سوپهای آماده خودداری کنید. ضرر سوپهای فوری فقط به کربوهیدرات ساده و مواد نگهدارنده محدود نمیشود.
اعتدال در مصرف غذاهای فرآوریشده
محدودکردن غذاهای فوقفرآوریشده ممکن است یک استراتژی موثر برای پیشگیری از التهاب و بیماریها باشد. نمیتوان گفت همیشه در میانوعده، آجیل، دانهها و میوههای کامل را استفاده کنید و غذاهای آسان مانند لوبیا، عدس و تخممرغ را جایگزین غذاهای فراوریشده کنید. در جهت کاهش استفاده از مواد غذایی فوقفرآوریشده، دولت نیز باید سیاستهایی را برای گسترش دسترسی به غذای سالم اجرا کند؛ مانند محدودکردن دسترسی به غذاهای فوقفرآوری شده در مدارس. یکی دیگر از سیاستهای مهم دولت هم این است که در مورد خطرات مواد غذایی فوقفرآوریشده به مردم هشدار دهد و برچسبگذاری شفاف را اجرا کند.
درنهایت مردم هم باید درکنار توجه به کالری مواد غذایی، به کیفیت آن فکر کنند. فراموش نکنید آنچه برای ثابت و ایمن نگهداشتن محصولات غذایی در قفسه مفید است، ممکن است برای بدن مفید نباشد.
همهی ما میدانیم که آنکه سلامتی دارد، امید دارد و امید داشتن هم همهی زندگی است