من از اون آسمون آبی میخوام...
در زمان آلودگی هوا چه نوع تغذیهای مفید است؟
دلم دیدن آسمان آبی، تماشای شهر از سر کوه، تماشای کوه از دل شهر و پرسهزدن نگاه، در فضایی دور از مه و دود میخواهد ... چشمانم دیگر پذیرای عینک دودی نیست ، عینکی شفاف میخواهد ... نفسم را دیگر توان دویدن نیست دلم هوای پاک میخواهد...
براساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی، هوای تنفسی تقریبا تمام جمعیت جهان حاوی سطوح بالایی از آلایندهها است و کشورهایی با درآمد پایین و متوسط بیشتر در معرض هوای آلوده قرار میگیرند. در کشور ما هم در اکثر شهرها، در فصول سرد هر سال، مشکل آلودگی هوا وجود دارد و زندگی انسانها را از جنبههای مختلف در معرض خطر قرار میدهد. وقتی حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر ازقبیل گازها، ذرات و زیستمولکولها وارد اتمسفر کرهی زمین شود، بهگونهای که غلظت آنها به محدودهی مضر برای سلامت انسانها رسیده باشد، آلودگی هوا ایجاد میشود.
شاخص کیفیت هوا (AQI) (The Air Quality Index)
شاخص کیفیت هوا توسط سازمانهای دولتی، برای سنجش آلودگی هوای یک منطقه و پیشبینی آینده بهکار میرود. محدودهی این شاخص بین اعداد صفر تا ۵۰۰ است و مقادیر کمتر از ۱۰۰ معمولا قابلقبول فرض میشوند، اما با عبور از شاخص ۱۰۰، کیفیت هوا در ابتدا برای گروههای حساس و سپس برای همهی افراد ناسالم خواهد بود.
وسایل نقلیهی موتوری، وسایل احتراق خانگی، تاسیسات صنعتی و آتشسوزی جنگلها از منابع رایج آلودگی هوا هستند. از مهمترین آلایندههای هوا هم میتوان به ذرات معلق، منواکسیدکربن، ازن، دی اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد اشاره کرد. آلودگی هوا در محیط زیست هم با ایجاد باران اسیدی و آسیبرساندن به جنگلها، بر حیات وحش و کشاورزی تاثیر میگذارد و آلودگی گازهای گلخانهای با تغییرات آب و هوا، کل کرهی زمین را تحتتاثیر قرار میدهد.
عوارض زندگی در هوای آلوده
قرارگرفتن در معرض هوای آلوده باعث گلودرد، التهاب ریه، سرفههای مداوم، تنگی نفس، خستگی و احساس ضعف، احتقان و سوزش بینی و در افراد مبتلا به آسم، باعث تشدید علائم میشود. هوای آلوده همچنین باعث ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب در سلولها میشود و بدن را در معرض بیماریهای قلبی- عروقی، تنفسی، اختلالات عصبی، اختلال در تولیدمثل، تضعیف سیستم ایمنی و سرطان قرار میدهد. آلودگی هوا در خانمهای باردار هم باعث زایمان زودرس، بهدنیاآوردن فرزندانی با وزن کم و احتمال به دنیا آوردن فرزند مبتلا به اوتیسم خواهد شد.
علائم ناشی از قرارگرفتن در معرض هوای آلوده برای مدت کوتاه، بهسرعت برطرف میشود، اما در درازمدت بیماریهای خطرناکی را ایجاد میکند. البته کودکان، سالمندان، خانمهای باردار و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن در برابر هوای آلوده بیشتر آسیبپذیر هستند.
راهکار سلامتی در هوای آلوده
خانهنشینی و عدم خروج از منزل در شرایط هوای آلوده برای همهی افراد جامعه مقدور نیست، اما میتوان برای مبارزه با آلودگی هوا و کاهش خطرات ناشی از آن، راهکارهایی را انتخاب کرد که یکی از آنها استفاده از یک رژیم غذایی مناسب است. ویتامینهایی نظیر ویتامینهای گروهB ، C، D، E، A، سلنیوم و اسیدهای چرب غیراشباع با چند پیوند دوگانه برای کاهش خطرات ناشی از آلودگی هوا مفید هستند.
ویتامینهای گروه B در ماهی، سبزیجات، انواع میوهها، مغزها، جگر، تخممرغ و حبوبات یافت میشوند. مرکبات از منابع غنی ویتامین C محسوب میشوند و سبزیجات برگ سبز، آجیل و روغنهای گیاهی دارای ویتامین E هستند. با بهرهگیری از نور خورشید و مصرف ماهیهای چرب و تخممرغ میتوان ویتامین D دریافت کرد. طبیعی بودن سطح ویتامین D در بدن به کنترل و بهبود آسم در بزرگسالان کمک میکند.
برای کاهش اثر آلودگی هوا میتوان ویتامین A را از طریق منابع حیوانی آن نظیر شیر، جگر و تخممرغ یا منابع گیاهی مانند هویج، انبه و کدوتنبل دریافت کرد. از منابع سلنیوم هم میتوان به گوشت قرمز، ماهی، مرغ، جگر، غلات، آجیل، تخم مرغ، اسفناج و قارچ اشاره کرد.
کدام مواد غذایی به کاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا کمک میکنند؟
1) ماهی
مصرف روغنهای غنی از امگا۳ در رژیم غذایی، نهتنها به سلامت قلب کمک میکند، بلکه از بدن و بهخصوص ریهها در مقابل آلودگی هوا هم محافظت میکند.
2) زردچوبه
مادهای شیمیایی بهنام کورکومین در زردچوبهوجود دارد که ضدالتهاب، ضد تومور و ضد قارچ است و خواص آنتیاکسیدانی دارد. قراردادن کورکومین در رژیم غذایی به پیشگیری از فیبروز ریوی و سرطان کمک میکند، اما نباید در مصرف آن افراط کرد.
3) فلفل سیاه
مصرف فلفل سیاه بههمراه کورکومین باعث افزایش جذب آن میشود.
4) بذر کتان
بذر کتان سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ و فیتواستروژن است و باعث حفظ سلامت قلب و کاهش اثرات آلودگی هوا میشود. فیتواستروژنها دارای خواص آنتیاکسیدانی هستند.و به کاهش علائم آسم و سایر واکنشهای آلرژیک در ریهها کمک میکند.
5) اسفناج
اسفناج دارای رنگدانههای بتاکاروتن، لوتئین، زآگزانتین و کلروفیل است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میشوند. همچنین اسفناج دارای منیزیم است که به حفظ سلامت ریه در مقابل آلودگی هوا کمک میکند.
6) بروکلی
در کلم بروکلی، مادهای بهنام سولفورافان وجود دارد که یک ترکیب ضدسرطان است. این ماده به دفع مادهی سرطانزای بنزن از طریق رودهها کمک میکند. همچنین ویتامین C و بتاکاروتن موجود در کلم بروکلی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میشود.
7) گوجهفرنگی
گوجهفرنگی منبع غنی از بتاکاروتن، ویتامین C و لیکوپن است. لیکوپن آنتیاکسیدانی است که به کاهش التهاب راههای هوایی کمک میکند و مشکلات تنفسی را کاهش میدهد. بنابراین مصرف گوجهفرنگی با تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت ریه، برای کاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا بسیار مناسب است.
8) سیب
سیب بهدلیل وجود پکتین باعث کاهش اثر سرب موجود در هوای آلوده میشود و از نفوذ سرب به سلولهای بدن جلوگیری میکند.
9) شیر و لبنیات کمچرب
شیر و لبنیات کمچرب بهدلیل وجود فسفر، منیزیم و کلسیم، خنثیکنندهی سموم هستند.و برای حفظ سلامت بدن در مقابل آلودگی با سرب مفیدند.
10) پیاز و سیر
پیاز و سیر بهدلیل داشتن مقدار زیاد گوگرد، از مخاط دستگاه تنفسی در برابر ذرات معلق و هوای آلوده محافظت میکنند.
11) شلغم و لبو
چغندر بهدلیل داشتن رنگدانههای بتاسیانین و بتاکاروتن، فیبر و کلسیم باعث دفع سموم از بدن میشود. شلغم هم بهدلیل خاصیت ضدالتهابی، داشتن ویتامین C و بتاکاروتن به حفظ سلامت ریهها کمک کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی میشود.
در پایان یادآوری میشود که یکی از نکات مهم برای کاهش عوارض آلودگی هوا، مصرف بهاندازهی آب و مایعات حاوی آنتیاکسیدان نظیر آب میوه و سبزی تازه است که به دفع آلایندهها کمک میکند. همچنین پرهیز از مصرف فستفودها و غذاهای سرخشده در شرایط آلودگی هوا بهشدت توصیه میشود.