menu button
سبد خرید شما
تحلیل روان‌شناختی فیلم «اورکا»
فاطمه برزگر  |  1402/10/10  | 
پرواز در اعماق دریا

تحلیل روان‌شناختی فیلم «اورکا»


فاطمه برزگر/ روان‌شناس «اورکا» فیلمی ایرانی محصول سال ۱۴۰۰ به کارگردانی «سحر مصیبی» و تهیه کنندگی «مهتاب کرامتی» و «طهورا ابوالقاسمی» و بازی «ترانه علیدوستی» است که بر اساس زندگی واقعی دختر شناگر ایرانی به نام «الهام‌السادات اصغری» ساخته شده است. اورکا به معنی «نهنگ قاتل» است.


دیگر سکوت جایز نیست! زنان سینماگر دنیا سال‌ها‌ست که از زبان زنان می‌‌گویند. در دنیایی که زن به موجودی ناشناخته بدل شده، بیش از پیش اهمیت دارد تا زنان از زبان زنان روایت شوند. در این بین، گاه صدای زنان بسیار بلند و گاه آن‌قدر ضعیف ا‌ست که شنیده نمی‌شود؛ اما صدای فیلم اورکا بلند ا‌ست، چرا‌که صدای زندگی زنی ا‌ست که والایش را در معنای اصیل خود ظاهر کرده ا‌ست. دا‌ستان فیلم اورکا پخته نیست و بیشتر به یک مستند دا‌ستانی شباهت دارد. موضوع فیلم اورکا با بازی ترانه علیدوستی هم بازنمایی برهه‌ای از زندگی الهام سادات اصغری، دارنده‌ی رکورد جهانی گینس ا‌ست. 


والایش به‌عنوان مکانیسم دفاعی اصلح


والایش فرایندی ا‌ست که در طی آن‌، رنج شما به نجات‌دهنده‌تان بدل می‌شود. هر فردی شرایط زندگی خاص خودش را دارد و در طول زندگی با مشکلات عدیده‌ای دست به گریبان می‌شود. این مشکلات بار‌های روانی مختلفی از جمله تشویش، پریشانی، بی‌رغبتی و دلسردی دارند (البته که همیشه هم این‌بارهای روانی منفی نیستند) که فرد را دچار فشار روحی از خفیف تا شدید می‌کنند. روان‌کاوی فرویدی می‌گوید که این بار‌های روانی باید از درون فرد راهی به بیرون پیدا کنند، در غیر‌این‌صورت به فروپاشی روانی او می‌انجامد.

اورکا

به‌طور کلی، فرد چیزی نیست جز مکانیسم‌های دفاعی. آن‌چه که در زندگی افراد ایجاد معنا می‌کند عکس‌العمل‌های دفاعی‌ای ا‌ست که آن‌ها برای رها‌سازی خود از فشار‌های روانی ناشی از مشکلاتشان نشان می‌دهند. این دفاع‌ها در مواردی می‌توانند کاملا جامعه‌ستیزانه بوده و حتی برای آحاد جامعه آسیب‌زننده باشند، اما والا‌ترین مکانیسم دفاعی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد راهی را برای تخلیه‌ی روحی خود انتخاب کند که نه‌تنها آسیب‌زا نیست، بلکه می‌تواند به سود فرد و جامعه باشد. فروید این فرایند را «تصعید» یا «والایش» نامیده ا‌ست. در فیلم اورکا نیز کاراکتر «الهام» با بازی ترانه علیدوستی آزردگی‌های ناشی از مورد خشونت خانگی قرار‌گرفتن را به نحو موثری با انتخاب درست، والایش کرده ا‌ست.
آب، محمل آرامش و تسکین انسان از بدو شکل‌گیری در بطن مادر ا‌ست؛ زمانی‌که جنین در مایع آمنیوتیک شناور ا‌ست. بدین جهت میان آب و آرامش ارتباط مستقیمی وجود دارد. در سکانس‌های میانی فیلم هم شخصیت الهام (ترانه علیدوستی)، هر‌بار که نیاز به تسکین و تسلی دارد، به آب پناه می‌برد، چون آرامش خود را در آن می‌یابد.

اورکا

پدر الهام اصغری و اورکا شدن


پدر (با بازی مسعود کرامتی) نقش پررنگی در اورکا‌شدن الهام( ترانه علیدوستی) داشت. به‌طور کلی، پدر در رشد اعتماد‌به‌نفس دخترش تعیین‌کننده ا‌ست. سکانس گفت‌وگوی پدر و الهام ( ترانه علیدوستی) در‌کنار دریا نشان می‌دهد که یک جمله‌ی ساده از جانب پدر، مبنی بر آن‌که «اگه رفتی دیگه بر‌نگرد» چگونه در روند زندگی الهام اثر‌گذار بوده ا‌ست. همان‌طور‌که در ادامه‌ی فیلم به تصویر کشیده شد، عدم حضور پدر می‌توانست به کلی جهت دا‌ستان و مسیر اتفاقات را تغییر دهد و ما امروز شاهد موفقیت زنی با رکورد جهانی گینس نباشیم. 


علاوه بر این، طریقه‌ی حضور پدر در‌کنار فرزند یا اصطلاحا سبک فرزند‌پروری او حائز اهمیت ا‌ست. در این باب، «جفری یانگ»، روان‌شناس آمریکایی و مبدع رویکرد طرحواره‌درمانی، انواع سبک فرزند‌پروری را در 9 دسته معرفی کرده که می‌توان آن‌ها را در دو قسم عمده‌ی «کنترلگر و سرکوب‌کننده» و «بی‌مبالات و سهل‌انگار» گنجاند. در هر کدام از سبک‌های ذکر‌شده، پدران می‌توانند بسیار سازنده و یا بالعکس، ویرانگر و مخرب باشند. این نوع سبک‌های فرزندپروری در سنین کودکی بیشترین تاثیر را بر فرد دارند‌، اما این بدان معنا نیست که اثر خود را در سنین بالاتر از دست می‌دهند.
در رابطه با شخصیت مادر نیز به زعم من در فیلمنامه اورکا چندان به شخصیت‌پردازی این کاراکتر توجه نشده و همین باعث عدم برقراری ارتباط درست بیننده با شخصیت مادر در فیلم شده ا‌ست؛ در‌حالی‌که این کاراکتر می‌توانست همه‌ی پتانسیل‌های لازم را برای برقراری تعامل مخاطب با فیلم اورکا فراهم کند.

اورکا

دا‌ستان دیرینه‌ی همسر‌آزاری


همسر‌آزاری روایت دیرینه‌ای ا‌ست، اما این دیرینگی به پوسیدگی بدل نشده ا‌ست. با وجود ساخته‌شدن صدها فیلم در جهان با موضوع خشونت علیه زنان، همچنان ما با جلوه‌ها و نمود‌های مختلف همسر‌آزاری در زندگی روزمره افراد مواجه هستیم.
جامعه‌ی ایرانی با فمینیسم جهانی فاصله‌ دارد. از سال 1352 تا 1360 سازمان‌های دولتی عدیده‌ای در جهان برای مبارزه با همسر‌آزاری و خشونت علیه زنان تاسیس شده، اما به موازات آن‌، مسئله‌ی همسر‌آزاری در ایران دستخوش بلاتکلیفی و سردرگمی بوده ا‌ست.
در فیلم اورکا اطلاعات چندانی در ارتباط با شخصیت «احمد»، همسر سابق الهام(ترانه علیدوستی) ارائه نمی‌شود. اما به‌طور کلی، همسر‌آزاری و خشونت فیزیکی و کلامی مردان نسبت‌به‌همسرانشان ناشی از احساس اضطراب و افسردگی آن‌ها‌ست. در‌واقع از آنجایی که زن در موضع ضعف قرار دارد، هدف تخلیه‌ی روانی شوهرش قرار می‌گیرد؛ ضمن این‌که کنترلگری، بدبینی، اعتیاد‌، تجربه‌ی تحقیر و سرخوردگی نیز از عوامل دیگر این معضل هستند‌. همچنین مردانی که در خانواده‌هایی تربیت یافته و بزرگ شده‌اند که سبک زندگی‌شان همراه با اعمال خشونت بوده، بیشتر مستعد ارتکاب خشونت خانگی هستند‌. زیرا این رفتار به‌عنوان یک الگوی در ذهنشان تقویت شده و آن را تنها شیوه‌ی موثر حل تعارض می‌دانند.
فیلم اورکا روایتگر تلاش و پشتکار الهام اصغری در‌کنار نقش سازنده‌‌ی پدر و سایر عوامل در مسیری ا‌ست که او را از قعر دریا به قله‌ی افتخار می‌رساند.

 

آخرین مطالب


مشاهده ی همه

معرفی محصول از سایت موفقیت


مشاهده ی همه
blank image

بهاره

1402/10/13

بسیار عالی لذت بردم .

دیدگاهتان را بنویسید

footer background