شما کمالگرا هستید یا پیشرفتگرا ؟
چگونه پیشرفتگرایی را جایگزین کمالگرایی کنیم؟
ما در جامعهای زندگی میکنیم که در آن بسیاری از انسانها کمالگرا هستند و همواره برای رسیدن به بهترینها تلاش میکنند. کمالگراها خواهان داشتن بهترین شغل، ازدواجی ایدهآل و عالی، فرزندان عالی و... هستند. طبعا دستیابی به تمام این موارد برای بسیاری از افراد امکانپذیر نیست. معمولا بسیاری از انسانها آنقدر در زندگی با ذهنیتی کمالگرایانه بر دستیابی به خواستههایشان متمرکز میشوند که بسیاری از داشتههای خود را نیز از دست میدهند. از طرف دیگر، پیچیدگی زندگی و به دنبال آن سرعت انجام امور در جهان امروز بهطور محسوسی رو به افزایش است و همین امر انگیزه افراد را برای انجام کارهای بیشتر با کمترین میزان اشتباهات و نیز صرف کمترین زمان بالا میبرد. این مسئله در مواردی به اوج خود میرسد و افراد را به دو دسته کمالگرا و پیشرفتگرا تقسیم میکند، اما به راستی انسانهای کمالگرا و پیشرفتگرا کدامیک به رشد و پیشرفت جوامع امروزی بیشتر کمک میکنند؟ در مقاله پیش رو سعی کردهایم با بررسی دو مفهوم کمالگرایی و پیشرفتگرایی به درک بهتر و بیشتری از این مسئله برسیم. با ما همراه باشید.
کمالگرایی
کمالگرایی شامل گرایش فرد به تعیین استانداردهایی است که در سطح بسیار بالایی قرار دارند یا قابلدستیابی نیستند یا اینکه به سختی برآورده میشوند. افراد کمالگرا معمولا از دیدن اینکه نمیتوانند به استانداردهای خود در زندگی دستیابند دچار احساس اضطراب، یأس و ناامیدی میشوند. این دسته از افراد معتقدند که هرگز نباید اشتباه کنند و اگر اشتباهی مرتکب شوند فردی شکستخورده به حساب میآیند. محور کمالگرایی ترس است؛ ترس از شکست، ترس از اشتباه و نیز ترس از قضاوتشدن توسط دیگران. برای یک فرد کمالگرا این ترسها میتوانند فلجکننده باشند و این پیام را به فرد کمالگرا القا کنند که «تو به اندازه کافی خوب نیستی!» غالبا وقتی که افراد مختلف و بهخصوص افراد کمالگرا هدفی برای خود تعیین میکنند، در آغاز کار هیجان زیادی دارند و اطمینان دارند که همهچیز بهطور کامل و به نحوی مطلوب پیش خواهد رفت، اما هرچه زمان میگذرد میزان این هیجان در آنها کمتر میشود و در بین راه نیز با چالشهایی مواجه میشوند که در مواردی ممکن است آنها را از ادامه مسیر بازدارد.
احساس ارزشمندی در یک فرد کمالگرا
یک انسان کمالگرا زمانی خود را فردی ارزشمند احساس میکند که بتواند به تمام سوالاتی که از او میشود پاسخ دهد و تمام کارهایی را که از وی خواسته میشوند درست و کامل انجام دهد و نیز در مسیر انجام امور یا نیل به اهداف مورد نظر خود توانایی عبور از تمام موانع و چالشهای موجود را داشته باشد.
عواقب کمالگرایی
متاسفانه در بسیاری از موارد کمالگرایی میتواند عواقب ناگواری نیز برای فرد و اطرافیانش داشته باشد. فرد کمالگرا معمولا احساس میکند اطرافیانش وظایفی را که وی برعهده آنها میگذارد آنطور که مدنظر اوست کامل و بینقص انجام نمیدهند و به عبارت دیگر، کارهای انجامشده توسط آنها از استاندارد و کیفیت کافی برخوردار نیست.
این امر میتواند منجر به آن شود که فرد کمالگرا علاوه بر مسئولیتهایی که برعهده وی است، مسئولیتها و کارهای دیگران را نیز برعهده بگیرد و به نوعی دامنه وظایف خود را افزایش دهد، حتی با وجود اینکه میداند در ازای انجام این کارها هیچگونه پاداشی دریافت نخواهد کرد. این مسئله همچنین میتواند باعث شود که افراد دیگر به دلیل آنکه حس میکنند توانایی رسیدن به استانداردهای مورد نظر وی را ندارند بخواهند از قبول کارها و مسئولیتهایی که کمالگرا به آنها محول میکند شانه خالی کنند. در این صورت فرد کمالگرا بهتدریج سعی میکند که سختتر و سریعتر حرکت و تلاش کند و کارهای بیشتری انجام دهد و با گذشت زمان در معرض خستگی شدید و فرسودگی شغلی قرار میگیرد. فرد کمالگرا ممکن است کار خود را با انرژی فراوان، احساس توانمندی و هیجان درباره چیزهایی که میتواند با تلاش خود به دست آورد شروع کند، اما به مرور زمان احساس کند که در یک چالش گیر افتاده است و نمیداند چگونه میتواند خود را از چرخه معیوب تلاش برای رسیدن به توقعات کمالگرایانه خارج کند.
پیشرفتگرایی نقطه مقابل کمالگرایی
پیشرفتگرایی را میتوان «میل به حرکت رو به جلو که به یک مقصد یا هدف منتهی میشود» تعریف کرد. پیشرفتگرایی نوعی آموختن از تمامی موانع و چالشها در طول مسیر است که باعث ارتقای فکری و شخصیتی انسان میشود. یک انسان پیشرفتگرا خود را در هر حالتی با وجود تمامی موفقیتها و شکستهایش ارج مینهد و به همین دلیل همیشه احساس خوبی نسبت به خود دارد. پیشرفتگرایی یک مفهوم ساده و مثبت است با این حال بیشتر مردم با آن مشکل دارند. تمرکز بر پیشرفتگرایی به جای کمالگرایی دستیابی به اهداف را برای انسانها بسیار آسان و لذتبخش میکند.
پیشرفتگرایی چه مزایایی نسبت به کمالگرایی دارد؟
*پیشرفتگرایی برای ادامه کار در افراد انگیزه ایجاد میکند: با وجود چالشهایی که در مسیر رسیدن به اهداف پیش روی افراد قرار میگیرد یادآوری پیشرفتها و موفقیتهای به دستآمده در این راه و مدنظرقراردادن آنها میتواند به عنوان یک محرک قدرتمند عمل کند.
*پیشرفتگرایی یادگیری را در افراد تقویت میکند: در مسیر پیشرفت، هر یک از اشتباهات صورتگرفته توسط افراد فرصتهایی را برای یادگیری و درسگرفتن از آنها ایجاد میکند تا افراد بتوانند رویکردها و روشهای جدید را بسنجند و بررسی کنند.
*پیشرفتگرایی به افراد دلایل بیشتری برای داشتن حس موفقیت میدهد: افراد پیشرفتگرا میتوانند تمام موفقیتهای خود را هر چشند کوچک ببینند. این افراد نهتنها از تمام موفقیتهایی که به دست آوردهاند خوشحال هستند و هیجان زیادی دارند، بلکه برای ادامه مسیر و رسیدن به هدفهای بعدی خود نیز بسیار مصمم و هیجانزدهاند.
*پیشرفتگرایی برخلاف کمالگرایی امری پایدار است: کمالگرایی معمولا رویکردی بیثبات است، زیرا زندگی همیشه در حال تغییر است و همواره افراد را به چالش میکشد.
یک راه برای کنارگذاشتن کمالگرایی و حرکت به سوی پیشرفتگرایی جایگزینی گفتوگوهای ذهنی نقادانه با عبارات واقعبینانه مثبت است، حتی اگر در ابتدا فرد نتواند آنها را باور کند. تکرار کافی افکار واقعبینانه مثبت آنها را در ذهن فرد تبدیل به باور میکند، عباراتی نظیر «هیچکس بیعیب نیست»، «من به اندازه کافی خوب هستم»، «همه اشتباه میکنند، من هم اشتباه میکنم، اما میتوانم از اشتباهاتم درس بگیرم». رویکرد دیگر در تغییر از کمالگرایی به پیشرفتگرایی تلاش برای دیدن مسائل از دیدگاهی دیگر است. میتوان این کار را نیز با پرسیدن این جملات از خود انجام داد: «من اخیرا چه کار خوبی انجام دادهام که میتوانم با تفکر درباره آن احساس موفقیت و شادمانی کنم؟»