فاطمه برزگر |
1402/08/02 |
تحلیل روان‌شناختی فیلم سینمایی «اینجا بدون من»
باغ وحش شیشه‌ای یلدا
فیلم «اینجا بدون من» فیلمی درام و ایرانی به نویسندگی و کارگردانی بهرام توکلی است که در سال ۱۳۸۹ تولید و در تابستان ۱۳۹۰ اکران شد. فیلم‌نامه‌ی فیلم اینجا بدون من اقتباسی از نمایشنامه‌ی «باغ وحش شیشه‌ای» اثر «تنسی ویلیامز» است. فاطمه معتمدآریا، صابر ابر، نگار جواهریان و پارسا پیروزفر در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. فاطمه معتمدآریا برای بازی در فیلم اینجا بدون من برنده‌ی جایزه‌ی بهترین بازیگر زن در سی‌و‌پنجمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم مونترال کانادا شد.
در میان هجو و هزل محض سینمای ایران، اینجا بدون من را می‌توان فیلمی نجیب دانست. توکلی در فیلم اینجا بدون من، چگونگی رخنه‌ی فقر بر عمیق‌ترین لایه‌های زندگی افراد را نمایش می‌دهد؛ به‌طوری‌که در تمام زوایای خلق‌و‌خوی آنان رسوخ می‌کند. هر چند اقتباس از یک نمایشنامه‌ی قدرتمند نظیر باغ وحش شیشه‌ای به‌خودی‌خود نیمی از احتیاجات یک فیلم را برای موفق بودن فراهم می‌سازد، اما این اثر برگرفته‌شده تا حدی پیش رفته که می‌توان گفت اینجا بدون من روایت ایرانیزه‌شده‌ی نمایشنامه‌ی بی‌نظیر ویلیامز است.
داستان فیلم اینجا بدون من از زبان پسر خانواده به نام «احسان» (با ایفای نقش صابر ابر) بر حول محور دختر جوان خانواده به نام «یلدا» (با ایفای نقش نگار جواهریان) می‌گذرد. یلدا دختری‌ست که به دلیل نقصی مادر‌زادی دچار شرم اجتماعی شده و این شرم او را به فردی منزوی و گوشه‌گیر بدل ساخته است. این وضعیت یلدا در فرهنگ عامه با عنوان درونگرایی تعبیر می‌شود. اما لازم است در اینجا تفاوت‌های میان فرد درون‌گرا و فرد خجول یا دارای هراس اجتماعی را بیان کنیم.
تفاوت درونگرایی و خجالت
درونگرایی یک تیپ شخصیتی بوده و به افرادی اطلاق می‌شود که ضمن برخورداری از توانایی برقراری ارتباط با سایر اعضای جامعه، تمایلی به معاشرت زیاد ندارند و از وقت‌گذرانی با آن‌ها هم احساس شرم، نگرانی و اضطراب نخواهند کرد. اما فرد مبتلا به اضطراب یا هراس اجتماعی شدیدا از مراوده با مردم مضطرب می‌شود، در‌حالی‌که قلبا علاقه‌مند به هم‌نشینی با آن‌هاست. بر این مبنا، یلدا مبتلا به نقص و شرم بوده که خود این امر عامل زمینه‌ساز بروز اضطراب اجتماعی در او شده است.
درواقع هر دوی این فرایند‌ها به طور تنیده در یکدیگر کار می‌کنند، بدین طریق که فرد مبتلا به هراس اجتماعی به دلیل عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر دچار خودپنداره‌ی منفی نسبت به خود و درنتیجه نقص و شرم می‌شود و بالعکس این مورد هم وجود دارد.
علاوه بر این، یلدا دارای مکانیسم دفاعی به‌خصوصی نیز هست. در روان‌کاوی مبحثی با عنوان مکانیسم‌های دفاعی وجود دارد که راهی‌ست برای تخلیه‌ی غیر‌مستقیم بار هیجانی تحمل‌ناپذیر در فرد. برای یلدا این مکانیسم دفاعی حمام‌بردن مجسمه‌های شیشه‌ای‌اش است. درواقع ناخودآگاه یلدا سعی می‌کند از این راه نگرانی‌ها، ترس‌ها و تنش‌های خود را مهار کند. مطابق با روان‌کاوی فرویدی، این رفتار در واقع نمادی از نیازهای ناخودآگاه یلدا برای آراستن خود و دیده شدن است. به طور کلی بد نیست بدانید که آب ارتباط مستقیمی با کاهش اضطراب در افراد دارد.
پویایی و حرکتی هم که میان اعضای خانواده‌ی یلدا وجود دارد وضعیت متزلزل و مضطرب یلدا را تشدید می‌کند. رفتارهای تکانشی مادر سنتی او (با ایفای نقش فاطمه معتمدآریا) از طرفی و سبک مقابله‌ای اجتنابی احسان، برادر او، از سویی دیگر مانند کاتالیزور عمل کرده و فرایند تقویت احوال نا‌به‌سامان یلدا را بغرنج‌تر می‌کند.
نقش مادر سنتی
در فیلم اینجا بدون من مادر یلدا زنی است که مدام سعی دارد زمان را به عقب بازگرداند و نمی‌تواند از بند خاطرات گذشته‌ی خود رهایی یابد. «فریده» از فرهنگی می‌آید که آبرو معنا و مفهومی مقدس داشته و چیزی تحت عنوان زن مستقل برای او تعریف نشده است؛ زنی که ارزش‌های عرفی غیر‌منطقی و غیر‌بالغانه بخشی از ساختار ژنتیکی او شده است. او معتقد است یک زن همواره باید توسط مردی مدیریت شود.
مخاطب نیز با دیدن رفتارهای کودکانه‌ی فریده به یاد تصویر آشنای زنان پایبند به سنت‌ها می‌افتد. همین رفتار او و نگرشی که به یلدا انتقال می‌دهد، از جمله هل‌دادنش به درون اجتماع از طریق ثبت‌نام دختری خجالتی در کلاس آموزش گروهی گل چینی، مشکل وی را تشدید می‌کند، زیرا نداشتن آمادگی قبلی عملکرد او را ضعیف‌‌تر کرده و موجب کناره‌گیری بیشتر او از جمع می‌شود.
به طور کلی اضطراب اجتماعی در پی تجربیات نامطلوب فرد در اجتماع و باور‌های نادرستی که وی در ارتباط با خود دارد ایجاد می‌شود. طی سکانسی که مادر با دخترش در باب نیمه‌کاره رها‌کردن کلاس گل چینی بحث می‌کنند، فریده خطاب به او می‌گوید: «یعنی دختر من نمی‌تونه جلوی چهارتا آدم دو کلمه حرف بزنه؟!» بدین ترتیب احساس بی‌کفایتی را در او تقویت کرده و حس گناه را در او پدید می‌آورد.
در فیلم اینجا بدون من احسان نیز پسری درون‌گراست که بیشتر بار مالی خانواده بر دوش او قرار دارد و همین مسئولیت او را از پرداختن به علاقه‌اش، یعنی نویسندگی بازداشته است؛ پسری که دائما در اندیشه‌ی رها‌کردن خانواده و مسئولیت‌هایی است که به او تحمیل شده است. او درونیاتش را با کلام و تخیل در دفترچه‌ای کوچک پیاده می‌کند تا به نوعی بازماندن از زندگی و پرداختن به علایقش را جبران کند.
پدر غایب
پدر این خانواده حتی در حد یک نام هم در فیلم حضور ندارد و فقط در خاطراتی کوتاه از زبان فریده و احسان خلاصه می‌شود. در نیمه‌ی دوم فیلم هم حضور «رضا» (با ایفای نقش پارسا پیروزفر) جای خالی او را پر می‌کند.
همه‌ی مردم درجاتی از اضطراب اجتماعی را در خود دارند
اما موردی که افراد مبتلا به این اختلال یا افرادی که برخی از ویژگی‌های این مبتلایان را در خود احساس می‌کنند باید بدانند این است که همه‌ی مردم درجاتی از اضطراب اجتماعی را در خود دارند. هر فردی به محض ورود به هر اجتماعی با خود فکر می‌کند توسط افراد دیگر در حال ارزیابی است. اما باید دانست که خودپنداره نباید از واکنش‌های دیگران نسبت به فرد حاصل شود. قضاوت سایرین تا حد بسیار زیادی مرتبط با اعمالی است که فرد از خود نشان می‌دهد برای مثال، اگر فردی در درون خود عمیقا نسبت به خویش احساس ضعف داشته باشد این حس را فورا به سایرین منتقل خواهد کرد. ضمن اینکه افراد دچار خطاهای شناختی بوده و نخواهند توانست به طور دقیق آنچه را که واقعا هستید درک کنند.
راهکارهایی برای کاهش اضطراب اجتماعی
اگر فکر می‌کنید برخی از علائم اضطراب اجتماعی نظیر احساس دلهره و شرم از حضور در جمع و سخن‌گفتن در برابر آن‌ها در شما وجود دارد راه‌حل‌های زیر می‌تواند برای شما در کوتاه‌مدت تسکین‌دهنده باشد؛ اگرچه به هیچ عنوان جایگزین جلسات روان‌درمانی نخواهند بود و درمان تنها با مراجعه به روان‌شناسان بالینی حاصل می‌شود:
در وهله‌ی اول فورا به خود برچسب نزنید. فراموش نکنید که به طور طبیعی همه‌ی افراد در هنگام حضور در اجتماع تا حدودی نگران می‌شوند. پس از اجتماع هیولا نسازید.
سعی کنید خود را آرام‌آرام به انجام فعالیت‌های اجتماعی عادت دهید و این کار را از عضویت در گروه‌های اجتماعی کوچک آغاز کنید؛ همان‌طور‌که هرگز به یکباره وزنه‌ی 100 کیلویی را بلند نمی‌کنید!
اگر به خودشناسی دست نیابید، در برابر قضاوت دیگران آسیب‌پذیرتر خواهید بود. پس سعی کنید کارهایی را که از صمیم قلب مورد علاقه‌ی شماست انجام دهید. این مورد باعث می‌شود بیشتر خودتان باشید و پای خودتان بایستید؛ همچنین به شما در جهت یافتن هویت مستقل کمک خواهد کرد.
نوجوانی و هویت‌یابی
شما زمانی بهتر یاد می‌گیرید که کمتر یاد بگیرید
6 فیلم، 6 جهان
مدیریت رابطه با خودشیفته‌ها
ویژه نامه نوروزی مجله موفقیت، شماره 447
ویژه‌نامه‌ی نوروزی مجله موفقیت با حال‌‌و‌هوایی بهاری و در 100 صفحه به همراه مطالبی جدید، جذاب و خواندنی منتشر خواهد شد. در ویژه‌نامه نوروزی، علاوه بر بخش‌های ثابت مجله‌ی موفقیت که شامل بخش های کار، زندگی و پلاس است، حدود 30 صفحه مطالب ویژه‌ی نوروز خواهیم داشت که متناسب با روزهای سال نو همراه مخاطبان خواهد بود تا در تعطیلات عید بتوانند از خواندن آن لذت ببرند.در ویژه‌نامه عید نوروز هدیه‌ای ویژه هم به صورت فایل صوتی و تصویری و فقط برای خریداران ویژه نامه نوروزی موفقیت طراحی و تولید شده که می توانید از آن بهره ببرید.البته عیدی ما به شما ارسال پستی رایگان این ویژ‌ه‌نامه به سراسر ایران خواهد بود.مطالب اختصاصی نوروز در ویژه نامه نوروزی موفقیت اولین عید‌دیدنی نوروز 1403/ روایت رویارویی یک انسان با آدمک روانش بچه‌ها پاشین؛ مهمون داریم!/ پذیرایی عید با چاشنی طنز از دو توریست خارجی در ایام نوروز سالِ نو، منِ نو / تغییر، بهبود و موفقیت نیاز به پشتکار دارد هیچ آگاه‌شدنی بدون درد نیست! / گفت‌و‌گو با «سارا همتی»، بازیگر جوانی که به تازگی سرطان را شکست داد نوروز فنلاندی/ نوروز ما و نوروز آن‌ها فیلم روان‌شناسان یا روان‌فیلمسازان؟ / معرفی فیلم های روانشناسی برای دوستداران روان‌شناسی کتابِ‌ خوب بخوانیم / راهنمای مطالعه کتاب در روزهای نوروز حافظ شیرازی مصنوعی! / اولین گفت‌وگوی تاریخ با حافظ شیرازی تعطیلاتی خوش با تغذیه‌ی سالم / در ایام عید نوروز از جسم خود مراقبت کنیم (چطور در تعطیلات تغذیه سالم داشته باشیم) مدیریت زمان در سال جدید/ ترفندهای علمی زمان­سنجی عالی از کتاب «کِی» نوشته دنیل اچ پینکجدول ویژه و متفاوت مخصوص دورهمی‌های عید با هدیه ویژهبخش زندگی مجله‌ی موفقیتبخش زندگی مجله‌ی موفقیت هم مثل همیشه به مطالبی با زمینه‌ی روان‌شناسی، خودشناسی، سواد رابطه و ... پرداخته است. مطالب بخش زندگی به‌گونه‌ای طراحی و تالیف می‌شوند که برای تمام اقشار و مخاطبان قابل‌فهم باشند و چه متخصصان این علم و چه دوستدارانش بتوانند بهره‌ی کافی را از آن‌ها ببرند.در بخش زندگی مجله موفقیت این مقالات برای خوانندگان فهیم مجله موفقیت آماده شده اند: روان‌تحلیلی و سلامت روانی/ 16 نشانه‌ی سلامت روان از دیدگاه نانسی مک‌ویلیام روان‌شناسی تجمل‌گرایی/ تجزیه و تحلیل رفتار افرادی که تمایل به خرید کالاهای گران قیمت دارند نیاز به تفریح / کوچک‌ترین رفتار پدر و مادر ممکن است بزرگ‌ترین تاثیرات را بر فرزندشان بگذارد بُکُش و خوشگلم کن!/ بررسی دلایل گرایش افراطی به عمل‌های زیبایی دی شد و بهمن گذشت، وقت نوشتن رسید!/ سه تکنیک کاربردی نوشتاردرمانی برای ایجاد تغییر در سال جدید آرامش در طوفان/ چگونه در زمان بحران بر خود مسلط باشیم؟ جلوی ضرر رو از هر جا بگیری منفعته! / خطای EOC یا سوگیری «تعهد به خطا» با یک ‌دنده پیش نروید!/ درباره‌ی وضعیت «بودن» یا «انجام» چه می‌دانید؟ تربیت با AI / هوش مصنوعی، پلی میان تربیت مدرن و سنتی عیدِ آدم کجاست؟/ تجربه ی مادرانگی روزی که می‌خواستم زنده بمانم/ تجربه‌ی بیماری هر مهاجر قصه‌ای دارد/ چند روایت از چند مهاجر جایی به جز خانه / چرا نوجوانان دوست دارند ساعت‌های زیادی را خارج از خانه سپری کنند؟ پنج بذر برای مدیریت رفتار/ چطور با پرورش هوش‌هیجانی، پرخاشگری را در نوجوانم کاهش و سازگاری را افزایش دهم؟ کودک کتابخوان / عوامل موثر بر عشق به مطالعه در کودکبخش کار مجله‌ی موفقیتبخش کار مجله‌ی موفقیت در سال‌های اخیر عموما به مسائل مربوط به داستان برندهای مختلف، کسب‌و‌کار، نیروی انسانی، بازاریابی و فروش، اصول مذاکره، مدیریت و سواد مالی و ... می‌پردازد. در این شماره هم با مقالاتی از این دست در اختیار خوانندگان موفقیت خواهد بود:• نتفلیکس؛ ماراتن فیلم و سریال در خانه/ مدل‌های کسب‌وکار به سبک نتفلیکس• محصولات عالی هم شکست می‌خورند! / روش‌های بازاریابی و فروش ویژه‌ی کسب‌و‌کارهای خانگی• تاثیر بیوریتم بر رفتار سازمانی / توصیه‌هایی عملی برای مدیران در جهت بهینه‌سازی عملکرد کارکنان بر اساس بیوریتم• مخاطبان باهوشند! / از کمپین خوب تبلیغاتی تا خودزنی به وسیله‌ی آمارسازی• اطلاعات مهم است! / 4 مدل اطلاعاتی در مذاکره براساس پنجره‌ی «جو – هری»• انسانِ واقعی، هوشِ مصنوعی/ نکاتی پیرامون هوش مصنوعی و منابع انسانیبخش پلاس مجله‌ی موفقیتدر بخش پلاس این شماره مجله موفقیت میزبان دو زن موفق در دو عرصه‌ی متفاوت بوده‌ایم؛ زنانی که توانسته‌اند علی‌رغم محدودیت‌های موجود، راهشان را به سوی موفقیت باز کنند و در حیطه‌ی تخصص خود بدرخشند.همچنین بخش‌های ثابت بخش پلاس موفقیت که شامل داستان‌های شیوانا و پیام های موفقیت (فال موفقیت) است هم در این بخش گنجانده شده است.همچنین همانطور که مخاطبان وفادار موفقیت می‌دانند، در هر شماره از مجله موفقیت، مسابقه‌ی داستان کوتاهی برگزار شده و هر شماره، برندگانی داشته است که هدایای نفیسی را هم دریافت کرده‌اند. در ویژه نامه‌ی نوروزی موفقیت، سه داستان برگزیده‌ی نهایی مسابقات داستان کوتاه امسال مجله موفقیت معرفی شده‌اند که می‌توانید داستان‌هایشان را در بخش پلاس ممجله موفقیت بخوانید.مطالب بخش پلاس مجله موفقیت شامل این موارد است:• اینجا بساط عشق گسترده است/ راه و رسم زندگی تیتر: بیم‌ و امید‌های آینده‌ی ایران• روامداری؛ راز ماندگاری ایران در قرون و اعصار• بدو مریم، بدو / گفت‌وگو با «مریم طوسی»، سریع‌ترین دختر تاریخ ایران• «شاهزاده‌ی ایرانی» و چالش‌هایش / گفت‌و‌گو با «لیدا محمودی»، مدیرعامل موسسه‌ی فرهنگی آوای موج کتاب• فیلم‌هایی که حرفی برای گفتن دارند/ تحلیل روان‌شناختی دو فیلم از برترین فیلم‌های سینمایی در سال گذشته‌ی ایران و جهانراه‌های ارتباط با ما:سایت موفقیت به آدرس www.movafaghiat.comواتس‌اپ و تلگرام: 0135708-0990تلفن: 22183030-021
مشاهده جزئیات
مهدی فشنگی
1403/7/18
این فیلم بسیار واقعی بود و به همین دلیل بسیار غمگین بود؛ تب و تاب مادر، برای به ثمر رساندن فرزندانش چه باشکوه و غم انگیز بود؛ حرص و غصه خوردن برادر، برای سنخیت نداشتن کار و علاقه اش چه ملموس و دردآور بود؛ شَل و خجالتی بودن خواهر، چه دلنشین و خواستنی بود؛ داستان چه روان بود؛ کارگردانی چه بی عیب، و خلاصه دیدن این فیلم بسیار لذت بخش بود.