چگونه مصرف قند خطر آلزایمر را افزایش می‌دهد

چالش شیرین

امروزه بسیاری از افراد به خطرات نمک و شکر، این دو سم سفید، پی برده‌اند، ولی هنوز هم از این دو در رژیم غذایی خود بسیار استفاده می‌کنند. اکنون که در حال مطالعه‌ی این مطلب هستید، شاید در حال خوردن یک شیرینی باشید و یا صبح خود را با فراورده‌های شیرین آغاز کرده و بر این عقیده هستید که هرچه می‌خواهید بخورید، فقط غصه نخورید! شاید به دیابت مبتلا هستید و لازم است تا از ارتباط دیابت کنترل‌نشده و مصرف شکر با بیماری آلزایمر آگاه شوید. (لازم به ذکر است که از آغاز شیوع بیماری کرونا، آمار دیابت در دنیا افزایش پیدا کرده و تحقیقات حاکی از ارتباط ابتلا به کرونا و دیابت نوع دو است.) در این مطلب به ارتباط بین مصرف شکر و آلزایمر می‌پردازیم و سپس با ارائه‌ی راهکار، به شما در پایبندی به یک رژیم غذایی متعادل کمک خواهیم کرد.

رابطه عملکرد مغز و سطح گلوکز

چرا مردم غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را دوست دارند یا چرا اغلب عشق یکسانی به سبزیجاتی چون بروکلی نداریم؟ پاسخ در مغز شما نهفته ا‌ست!

عملکردهای مغز مانند تفکر، حافظه و یادگیری ارتباط تنگاتنگی با سطح گلوکز و میزان ا‌ستفاده‌ی موثر مغز از این منبع سوخت دارند. در‌واقع، اگر گلوکز کافی در مغز وجود نداشته باشد، انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز تولید نمی‌شوند و ارتباط بین نورون‌ها از بین می‌رود.

بعد از خوردن شیرینی چه اتفاقی در مغز می افتد؟

هنگامی‌که ما غذاهای شیرین می‌خوریم، گیرنده‌های طعم شیرین (جوانه‌های چشایی روی زبان) مغز را فعال می‌کنند و با ارسال سیگنال به مغز جلویی، باعث می‌شوند تا مغز جلویی به بسیاری از قسمت‌های دیگر از جمله قشر مغز سیگنالی را ارسال کند. یکی از وظایف قشر مغز پردازش اطلاعات حسی ا‌ست؛ بنابراین وقتی گیرنده‌های طعم شیرین شما فعال می‌شوند، قشر مغز شما سیگنال دریافت می‌کند و می‌فهمد که چیزی شیرین می‌چشید.

اما این تمام فعالیتی نیست که صورت می‌گیرد. سیستم پاداش مغز شما نیز این سیگنال را دریافت می‌کند. سیستم پاداش، شبکه‌ای از مسیرهای شیمیایی ا‌ست که با ترشح دوپامین کل مغز شما را در بر می‌گیرد و باعث ایجاد احساس شگفت‌انگیزی که هنگام خوردن شیرینی به شما دست می‌دهد، می‌شود و به شما می‌گوید: «بله؛ دوباره این کار را انجام بده!»

سیستم پاداش مغز شما در ارتباط با مواد مخدر نیز تقریبا به‌همین ترتیب فعال می‌شود. گاهی اوقات، این سیستم پاداش بیش‌از‌حد فعال می‌شود که یعنی شما برای دریافت همان حس لذت، به مقدار بیشتری از عامل ایجاد آن نیاز دارید و این مسیر شروع بسیاری از مشکلات جسمی و ذهنی و اعتیاد ا‌ست.

مصرف قند قدرت تصمیم گیری را کاهش می دهد

برای مقاومت در برابر مصرف غذا، نورون‌های مستقر در قشر جلوی مغز که در تصمیم‌گیری و کنترل تکانه درگیر هستند، با ترشح ماده‌ی شیمیایی «گابا» در مقابل هوس‌های ما مانند ترمز کار می‌کنند. اما مصرف قند باعث تغییر این نورون‌ها می‌شود و در‌نتیجه بعد از مدتی شما قادر به کنترل رفتار و تصمیم‌گیری خود نخواهید بود که البته این شروع بخشی از عوارض مصرف قند ا‌ست.

این تصویر تغییرات مغز پس از مصرف شکر را نشان می‌دهد و اثبات می‌کند که مصرف شکر به‌اندازه‌ی اعتیاد به کوکایین قادر به تغییر ساختارهایی از مغز ا‌ست.

ارتباط بین قند و آلزایمر

اگرچه افزایش فشار خون، افزایش ولع و ویار برای مصرف شکر، اختلال در توانایی یادگیری و تشدید افسردگی و اضطراب و ... از عوارض مصرف شکر ا‌ست، اما یکی از عوارض مهم آن را می‌توان کوچک‌شدن مغز و آلزایمر دانست.

آلزایمر در اثر ترکیبی از تغییرات مرتبط با سن در مغز، عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه‌ی زندگی ایجاد می‌شود، اما محققان مکانیسمی را کشف کردند که مصرف زیاد قند را با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر، حتی در سنین پایین مرتبط می‌کند. دانشمندان دانشگاه ویک فارست ایالات متحده آمریکا پی برده‌اند که افزایش مصرف قند و افزایش سطح گلوکز خون به‌تنهایی می‌تواند باعث تجمع «پلاک آمیلوئید» در مغز شود که عاملی ا‌ست برای بیماری آلزایمر. پلاک آمیلوئید از پروتئین‌های سمی در مغز تشکیل شده ا‌ست.

رابطه‌ی دیابت و آلزایمر

دیابت کنترل‌نشده بر بخش‌های عملکردی مغز اثر می‌گذارد و باعث آتروفی یا کوچک‌شدن مغز می‌شود. همچنین دیابت می‌تواند باعث ایجاد بیماری عروقی شود و جریان خون را در مغز محدود کرده و مشکلات شناختی ایجاد کند. اگر هم دیابت به‌اندازه‌ی کافی شدید باشد باعث زوال عقل خواهد شد.

آیا قند خون بالا می‌تواند باعث از‌دست‌دادن حافظه شود؟

قند خون بالا در طول زمان به عروق خونی مغز که خون غنی از اکسیژن را حمل می‌کنند، آسیب می‌رساند. هنگامی هم که مغز شما خون بسیار کمی دریافت می‌کند، سلول‌های مغز می‌میرند. به این حالت «آتروفی مغز» می‌گویند و می‌تواند باعث اختلال در حافظه و تفکر و در‌نهایت منجر‌به زوال عقل شود.

چرا به آلزایمر دیابت نوع سه می‌گویند؟

از آنجا که انسولین نقش مهمی در تشکیل پلاک‌های آمیلوئید دارد، می‌توان نتیجه گرفت که همان‌طور‌که مقاومت به انسولین در بدن منجر‌به دیابت نوع دو می‌شود، مقاومت به انسولین در مغز نیز می‌تواند با ایجاد پلاک و گرفتگی‌ها به بیماری آلزایمر منجر شود.

رابطه‌ی نوشابه‌های رژیمی با آلزایمر

مطالعات گذشته مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند را با بیماری‌های قلبی - عروقی، فشار خون بالا و چاقی مرتبط دانسته‌اند. اما اکنون، مطالعات این احتمال را مطرح کرده‌اند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در نوشیدنی‌های رژیمی (زیرو) هم ممکن ا‌ست خطر زوال عقل و سکته را افزایش دهند.

نشانه‌های آلزایمر چیست؟

• فراموش‌کردن و از‌دست‌دادن حافظه تا اندازه‌ای که بر توانایی‌های روزمره تأثیر می‌گذارد. (آیا اغلب چیزها را فراموش می‌کنید یا در تلاش برای حفظ اطلاعات جدید هستید؟)

• مشکل در انجام وظایف آشنا (آیا فراموش کرده‌اید که چگونه یک روتین یا کار معمولی را انجام دهید؟)

• مشکلات زبانی (آیا کلماتی را فراموش می‌کنید یا کلماتی را به‌کار می‌برید که در یک مکالمه قرار نمی‌گیرند؟)

• عدم تشخیص درست زمان و مکان (آیا در دانستن این‌که چه روزی از هفته ا‌ست مشکل دارید یا در یک مکان آشنا گم شده‌اید؟)

• اختلال در قضاوت (آیا چیزی را که می‌تواند سلامت و ایمنی‌تان را به خطر بیندازد، تشخیص نمی‌دهید؟)

• تغییر در خلق‌و‌خو و رفتار ‌و شخصیت

• از‌دست‌دادن علاقه و ابتکار عمل

آیا حذف شیرینی از رژیم غذایی می‌تواند از آلزایمر پیشگیری کند؟

هرچند که هیچ رژیم غذایی وجود ندارد که بتواند آلزایمر را درمان کند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غذایی می‌تواند در پیشگیری از بیماری آلزایمر نقش داشته باشد و قطع مصرف قند و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده می‌تواند از زوال عقل پیشگیری کند.

همچنین می‌توانید برای پیشگیری یا درمان، با پزشک خود در مورد این‌که آیا اصلاحات سبک زندگی که در ادامه آورده شده برای شما مناسب ا‌ست یا خیر، صحبت کنید. البته توجه داشته باشید که این تغییرات زندگی‌، نه‌تنها برای زوال عقل که حتی در صورت تشخیص دیابت یا پیش‌دیابت نیز مفید خواهند بود.

اصلاح سبک زندگی برای جلوگیری از زوال عقل یا دیابت

۱.حداقل 30 دقیقه در روز و پنج روز در هفته به ورزش هوازی بپردازید.

۲. از منوی غذاهای مدیترانه‌ای ا‌ستفاده کنید.

۳. از میوه‌هایی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی مانند بلوبری و توت‌فرنگی ا‌ستفاده کنید. همچنین میوه‌هایی مثل آووکادو با خاصیت ضد التهاب خود در نوروپلا‌ستیسیتی مغز و بازسازی آن تاثیر دارند.

۴. وزن مناسب بدن را حفظ کنید.

۵. فشار خون بالا را درمان کنید.

۶. کلسترول بالا را درمان کنید.

۷. سیگار نکشید.

۹. مناسب با سن خود، خواب کافی و با‌کیفیت داشته باشید.

۱۰. ویتامین D بدن خود را در محدوده‌ی نرمال نگه‌دارید و با توصیه‌ی پزشک مصرف امگا3 را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

۱۱. مصرف غذای رستورانی و فست‌فود‌ها را به حداقل برسانید و از فرآورده‌های کارخانه‌ای به‌دلیل ا‌ستفاده‌ی آن‌ها از مواد نگهدارنده تا حد امکان اجتناب کنید.

اگر به دیابت مبتلا هستید، از امروز تصمیمی جدی برای کنترل قند خون خود داشته باشید. در‌نهایت، فعالیت‌های اجتماعی، نگرش مثبت، یادگیری چیزهای جدید و موسیقی می‌توانند به مغز شما کمک کنند تا بهترین عملکرد خود را داشته باشد و خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد.

نتیجه گیری

در این را‌ستا اگر بارها تصمیم به داشتن رژیم غذایی مناسب، کنترل قند خون و خلق زندگی بهتر گرفته‌اید، اما نتوانسته‌اید آن را به مرحله‌ی اجرا دربیاورید، شاید درگیر اهمال‌کاری هستید. پس در ادامه با ما باشید تا راهی برای از‌بین‌بردن اهمال‌کاری‌تان بیابید و آن را برای افرادی که نیاز به خواندن آن دارند‌، به اشتراک بگذارید.

از بین بردن اهمال کاری

در ادامه چند روش برای از‌بین‌بردن اهمال‌کاری از کتاب «چگونه شخصیت سالم‌تری داشته باشید» نوشته‌ی دکتر «وین دایر» به‌صورت خلاصه ذکر شده ا‌ست:

۱. یک روز تصمیم بگیرید که فقط پنج دقیقه زندگی کنید. فقط به زمان حال توجه کرده و سعی کنید تنها پنج دقیقه را صرف انجام کاری که می‌خواهید، بکنید. بنشینید و شروع به‌کاری کنید که به تعویق انداخته‌اید. (کنترل قند خون، برنامه‌ریزی برای قطع فرآورده‌های شیرین و ...).

۲. از خود بپرسید که اگر همین حالا کاری را که به تعویق انداخته‌ام انجام بدهم، بدترین وضعی که ممکن ا‌ست برای من پیش آید، چه خواهد بود؟

۳. وقت مشخصی را تعیین کنید. (مثلا چهارشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۰:۱۵) و این وقت را منحصرا به‌کاری که آن را به تعویق انداخته‌اید اختصاص دهید. خود را مهم‌‌تر از آن بدانید که با اضطراب به‌کارهایی که باید به انجام برسانید، زندگی کنید. مردمی که خویشتن را دوست دارند‌، این‌گونه خودشان را آزار نمی‌دهند.

۴. زمان حال را به دقت بررسی کنید. ببینید اکنون از چه چیز اجتناب می‌کنید و شروع به مقابله و مبارزه با ترس از زندگی مثبت و سازنده کنید. سیگار را ترک کرده و رژیم غذایی متناسب را شروع کنید. همین الان! تنها چیزی که مانع شما می‌شود خود شما و انتخاب‌های بیمارگونه‌ی شما‌ست، زیرا قدرت خود را باور نداشته‌اید.

۵. نگاه دقیقی به زندگی خود بیندارید و ببینید اگر می‌دانستید فقط شش ماه دیگر زنده خواهید بود، آیا همین روش‌ها و همین کارها را انتخاب می‌کردید؟

۶. در ‌به‌عهده‌گرفتن کاری که از آن پرهیز دارید، شجاع باشید.

۷. کلمات «امید»، «آرزو» و «شاید» را از فرهنگ لغات خود حذف کنید.

در‌نهایت، اگر می‌خواهید دنیایتان تغییر کند از همین لحظه یک فردی عمل‌کننده باشید، نه یک فرد امیدوار، منتقد و آرزو‌کننده! بدانید که شما خالق زندگی‌تان هستید و باید یک خالق بی‌نظیر باشید.

ملیکا سالاری/ روان‌شناس سلامت