بچه‌ها‌ شما با ‌اسكناس‌هاي عيدي‌تون چي‌ مي‌خرين؟

مديريت پول هاي عيدي كودكان

هر سال در ماه اسفند خوشحال بوديم كه كم‌كم عيد و تعطيلات نوروزي از راه مي‌‌رسد و ما هم بي‌خيال مشق ‌و مدرسه از همان لحظه‌‌ای كه پاي سفره هفت‌سين، می‌نشینیم، عيدي مي‌گيريم تا آخرين خانه‌اي كه براي ديدوباز‌ديد ‌عيد مي‌‌رويم. اصلا يكي از شور و شوق‌هاي اصلي ما براي رسيدن سال نو، گرفتن عيدي و فكر خرج‌كردنش بود؛ اينكه حالا با اين پولي كه جمع كردم، چه مي‌‌توانم بخرم و چه‌كار مي‌‌توانم بكنم. البته عيدي‌هاي ما هميشه هم به پول ختم نمي‌شد؛ ولي معمولا براي شگونش هم كه شده يك اسكناس همراهش بود كه وقتي همه را با هم مي‌‌شمرديم بالاخره يك چيزي مي‌‌شد با آن‌ خريد ... اون موقع كه ما كلي با همين پول‌هاي عيدي ذوق مي‌‌كرديم و خوش بوديم؛ حالا هرقدر هم كه كم؛ ولي هرچي بود دوست داشتيم و برامون خيلي با ارزش بود ... . ولي الان بچه‌ها كمتر از قبل از ديدن يك كارتون قشنگ، رفتن به پارك يا گرفتن هديه يا يك اسكناس متبرك عيدي شاد مي‌‌شوند و دلخوش. شايد چون الان ديگه بچه‌ها امكانات و بازي‌هاي بيشتري در اختيار دارند و‌ همين موضوع باعث شده است كمتر قدر چيزهايي را كه دارند بدانند. با وجود اين هنوز مشتاق گرفتن عيدي هستند و با رفتن به هر خانه‌اي منتظر اضافه‌شدن ميزان اسكناس‌هاي در جيبشان، ولي چطور مي‌‌توانيم به بچه‌ها ياد بدهيم كه قدر هرچيزي را كه دارند يا هر هديه‌اي كه مي‌‌گيرند، بيشتر بدانند. آن‌ها مي‌‌توانند از همين حالا پس‌انداز‌كردن يا بهتر استفاده‌كردن از ‌پول‌هاشان را ياد بگيرند تا در آينده نيز پول‌هايشان را بي‌رويه و بي‌حساب‌وكتاب خرج نكنند. دراين‌خصوص و براي آموزش خرج‌كردن و پس‌انداز‌كردن پول توجيبي يا عيدي كودكان با دكتر زهرا رمضانخاني، روان‌شناس و مشاور، گفت‌وگو كرده‌ايم.

مهارتي به نام‌ سواد مالي

تربيت كودك و آموزش مهارت‌هاي مختلف به او مقطعي نيست؛ بلكه فرايندي است كه بايد از ابتدا آن را پايه‌گذاري كرد. يكي از اين مهارت‌ها هم روش درست‌خرج‌كردن پول يا پس‌انداز‌كردن آن است كه بهتر است از همان ابتدا كودك آن را فرابگير‌د. معمولا هنگام ديدوبازديدهاي عيد، كودكان ‌پول بيشتري دستشان مي‌‌آيد ولي ما‌ چگونه مي‌توانيم نقش آموزشي غير‌مستقيمي بر نحوه نگهداري يا خرج‌كردن پول‌هاي عيدي آن‌ها برايشان داشته باشيم؛ زيرا بدين‌‌ترتيب استقلال كودك نيز حفظ مي‌‌شود درواقع ما نبايد اين حس را به او منتقل كنيم كه مي‌‌خواهيم براي نحوه‌خرج‌كردن ‌پول‌هايش ‌تعيين‌‌تكليف كنيم. وقتي فرد در كودكي بتواند روش ‌درستي را براي خرج‌كردن پول‌هايش داشته باشد، قطعا در بزرگ‌سالي هم بهتر مي‌تواند از پس ‌اين‌ كار بر آيد. توجه داشته باشيم مهارت سواد مالي و چگونگي خرج‌كردن پول در آينده، موفقيت بيشتري را ازلحاظ مالي ‌براي فرد به ارمغان مي‌‌آورد تا داشتن‌ سواد دانشگاهي.

آموزش‌هاي اوليه

معمولا بچه‌هاي يكي‌دوساله از ارزش پول آگاهي ندارند و چيزي از مفهوم عدد يا پول سر درنمي‌آورند. ولي مي‌‌توانيم كم‌كم ارزش كاهش ضايعات را به آن‌ها ياد بدهيم؛ مثلا اگر يك ليوان شير به كودك داديم و فقط نصفش را‌ خورد، بايد به او ياد بدهيم كه اين نصفه هم ارزش دارد و نبايد خراب شود. درواقع كودك بايد بتواند ارزش‌ هر چيزي را بداند و از آن لذت ببرد. ضمن اينكه‌‌ مي‌توان به‌تدريج مدير‌يت‌ اقتصادي را در بچه‌هاي زير‌ 3 سال به‌طور عملي آموزش داد؛ مثلا به آن‌ها ياد داد كه نبايد هيچ چيزي را بيخودي دور ريخت و حتي اگر چيزي را ميل نداشتي، مي‌‌تواني بعدا آن را بخوري.

معمولا در خانواده هايي كه اقتصاد جايگاه تعريف‌شده‌اي دارد، آشفتگي و ناهماهنگي وجود ندارد كه هركس هرطور دوست دارد رفتار كند و بيخودي پولش را هدر دهد و اين الگو را كودك نيز كم‌كم از خانواده خود ياد مي‌‌گيرد. به كودك هم مي‌‌توان ‌اين‌ مفاهيم را با زبان خودش يا‌د ‌‌داد. براي بچه‌هاي 3 سال به بالا داشتن قلك و مفهوم ارزش پس‌انداز‌كردن پول ضروري است؛ همان‌گونه كه براي يك نوجوان داشتن حساب پس‌انداز باارزش است. كم‌كم مي‌‌توان به شكل بازي به كودك ارزش ميزان سكه يا اسكناس را آموخت و اينكه براي مبادله و خريد هرچيز بايد پول پرداخت.

ضمن اينكه بايد به تدريج فرق «نياز» و «خواسته» را براي او مشخص كنيم؛ به اين صورت كه وقتي ما مي‌‌رويم فروشگاه، خريدن مواد غذايي يك نياز محسوب مي‌‌شود؛ ولي هر روز لباس يا اسباب‌بازي‌ نمي‌خريم و مي‌‌توان رسيدگي و توجه به خواسته‌ها ر‌ا‌ اولويت‌بندي كرد؛ يعني داشتن اسباب‌بازي يك خواسته محسوب مي‌‌شود و نه يك نياز كه براي رسيدن به آن بايد صبر كرد و بايد بتوان ‌بين موارد ضروري و غيرضروري تفكيك قائل شويم.

آموزش خريد‌كردن و مديريت مالي 

كودك از 5سالگي به بعد مي‌‌تواند كم‌كم خريد‌كردن را ياد بگيرد؛ مثلا مي‌‌توانيم به او بگوييم: «برو با اين بیست هزار تومن شير بخر و چون قيمت شیر پانزده هزار تومنه ، تو بايد پنج هزار تومن برگردوني» اين‌گونه آموزش‌ها به ترويج ارزش پول را به كودك نشان مي‌‌دهد. ضمن اينكه با مفاهيمي چون كمتر و بيشتر و درواقع ارزش را نيز بهتر متوجه مي‌‌شود و بعد مثلا مي‌‌توانيم بگوييم: «ولي قيمت ماست پنجاه هزارتومنه و از شير بيشتره. يعني بايد مفهوم اعداد را بدون اينكه حتي بتواند آن‌ها را بنويسد كم‌كم ياد بگيرد و كميت آن‌ها را بفهمد. به اين ترتيب كودك به‌طور غير‌مستقيم با مفاهيم جمع و تفريق آشنا مي‌‌شود.

آموزش مفهوم بودجه خانواده‌ و پول‌‌توجيبي

در سنين 7 سال به بالا و وقتي كودك‌ به‌درستي با مفهوم اعداد آشنا مي‌‌شود‌ مي‌توانيم به او بگوييم‌كه با توجه به بودجه‌ خانواده، ما چگونه بايد خريد كنيم و به چه ميزان بايد براي آينده پس‌انداز داشته باشيم. بنابراين مي‌‌توانيم به كودك بگوييم با توجه به در آمد خانواده، پول تو جيبي تو هم مي‌‌تواند به چه ميزان باشد و تو هم سعي كن براي خودت پس‌اندازي داشته باشي تا به موقع بتواني از آن‌ها استفاده كني. تو بايد بتواني پولت را به بخش‌هاي كوچك‌تر تقسيم كني؛ همان طور كه ما اين كار را انجام مي‌‌دهيم؛

مثلا قسمتي از پولمان‌ را‌به‌خريد مايحتاج ضروري اختصاص مي‌دهيم، قسمتي را به تهيه خواسته‌هاي افراد خانواده، قسمتي را براي پرداخت قبض‌هاي مختلف برق، آب، گاز و ... بدين ترتيب‌ كودك متوجه مي‌شود كه ارزش و كارايي چقدر است و چطور بايد آن را تقسيم‌بندي يا خرج كرد. ضمن اينكه براي رسيدن به خواسته خود بايد ‌صبور باشیم. يا‌ اگر چيز گران يا غيرقابل‌استفاده‌اي‌ مي‌خواهد مي‌توانيم به او ياد دهيم كه گاهي بايد از داشتن ‌آنچه خيلي دوست دارد صرف نظر كند و هميشه نمي‌تواند هرچيزي را كه مي‌‌خواهد داشته باشد. دركنار همه اين‌ها مي‌‌توانيم به او بخشش‌كردن را هم بياموزيم و به او ياد دهيم‌ خريد‌كردن براي ديگران و كساني كه دو‌ستشان داريم مي‌‌تواند ‌به اندازه خريد‌كردن براي‌ خودمان لذت‌‎بخش باشد.

اسكناس‌هاي عيدي 

گاهي مي‌‌توان به كودك گفت اگر چيزي مي‌خواهد و دوست دارد حتما آن را داشته باشد مي‌‌تواند آن را با پول‌هاي عيدي خودش تهيه كند و حالا اگر مقداري هم كم داشت ما مي‌‌توانيم به او كمك كنيم. درواقع كودك بايد ارزش پول و صبر‌كردن براي خرج‌كردن آن را بياموزد. كاري كه ما براي ايام عيد مي‌‌كنيم اين است كه قبل از فرارسيدن تعطيلات و گرفتن عيدي به كودك بگوييم يا خودش همه عيدي‌هايش را جمع كند يا اگر دوست دارد همراه ما به بانك بيايد و باز‌كردن حساب بانكي و پس‌انداز را ياد بگيرد؛

البته اين كار مخصوص كودكان 5 سال به بالاست. ضمن اينكه در سنين ‌كمتر مي‌توانيم كودك را به پس‌انداز‌كردن در همان قلكش تشويق كنيم. ولي حتما به او اجازه دهيم اختيار خرج‌كردن پول عيدي خودش را داشته باشد؛ چون متعلق به خود اوست. ضمن اينكه به او پيشنهاد يا جهت‌هايي‌ هم مي‌دهيم كه‌ بهتر بتواند تشخيص دهد چه چيز مناسبي براي خودش تهيه كند. درواقع ما بايد همان‌طور كه به كودك در محيط خانه‌، مديريت عاطفي-رواني را آموزش مي‌‌دهيم، مديريت دخل‌‌وخرج را هم بياموزيم تا در آينده هم مديريت مالي بهتري‌ داشته باشد.