50 نکته برای تربیت هوشمندانه‌ی کودک مبتلا به ADHD (اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی)-قسمت اول

50 نکته برای تربیت هوشمندانه‌ی کودک مبتلا به ADHD (اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی)

به فرزندتان گفته‌اید که لباس‌های کثیفش را از کف اتاق‌ خواب بردارد، اما یک جوراب هم جابه‌جا نشده است. آیا او صدای شما را نشنیده یا شما را نادیده گرفته است؟ با حالتی عصبانی فریاد می‌زنید و بدتر از آن، احساس می‌کنید در آستانه‌ی یک جنگ دیگر با کودکتان هستید. سپس تهدیدها شروع می‌شود: تلویزیون برای یک هفته ممنوع است، دیدار دوستان برای یک ماه ممنوع است یا هر چیز دیگری که در اوج ناراحتی‌تان به آن فکر کرده‌اید! البته این حادثه برای همه گران تمام می‌شود؛ فرزندتان احساس عصبانیت می‌کند و روحیه‌اش را از دست می‌دهد و در آخر این مجادله، شما احساس می‌کنید هر چیزی هستید به جز پدر و مادری مهربان! در نهایت اما یک واقعیت وجود دارد که تغییر نکرده است: یک انبوه لباس که نیاز به شست‌وشو دارد.

همه‌ی والدین دوست دارند فرزندانی شاد و سازگار داشته باشند، محترمانه برخورد کنند و مطیع باشند. البته، بچه‌ها – به‌ویژه کودکان مبتلا به ADHD – ایده‌های خود را دارند. کودکان مبتلا به ADHD، به‌جای انجام آن‌چه از آن‌ها خوا‌سته‌می‌شود، تکالیفشان را نادیده می‌گیرند، خواهر و برادر خود را عذاب می‌دهند و مثلا غذا‌دادن به حیوان خانگی را فراموش می‌کنند. بیش‌فعال‌ها حوله‌های خیس را در کف حمام می‌گذارند و لگوهایشان را کف اتاق نشیمن می‌ریزند. ناله می‌کنند، عبوس می‌شوند یا بدرفتاری می‌کنند. این کودکان بیش فعال هر‌روز هم هرج‌و‌مرج تازه و چالش‌هایی جدید دارند که به‌نوعی خط قرمز نظم و انضباط والدین را در‌هم می‌شکند.

کارشناسان فرزندپروری انواع روش‌های ویژه برای نظام‌مند‌کردن این گروه از کودکان (بیش فعال) را گرد هم آورده‌اند.

در این 3 مقاله شما 50 مورد از بهترین روش ها را برای ارتباط بهتر با فرزند بیش‌فعالتان خواهید یافت.

بهترین روش برای ارتباط با فرزند بیش فعال

1. راه بهتری برای فرزند بیش فعالتان بیابید
فرآیند تعیین چهارچوب برای بایدها و نبایدها را به فرصت‌های یادگیری تبدیل کنید. به فرزندتان یاد‌آوری کنید که همه‌ی ما اشتباه می‌کنیم و سپس از او دعوت کنید تا راه‌های بهتری را برای مقابله با وسوسه یا ا‌سترس مشابه‌در آینده پیدا کند و به شما پیشنهاد بدهد. به ایده‌های او گوش دهید و برای نظرات او ارزش قائل شوید، چرا‌که فرآیند تربیت فقط دیکته‌کردن مسیر یک‌طرفه‌ی شما نیست!

2. با کودک بیش فعالتان صحبت کنید که چرا کارش اشتباه ا‌ست
مطمئن شوید که فرزند بیش‌فعال شما متوجه شده که چگونه انجام یا عدم انجام کار او به کسی آسیب رسانده یا برخلاف انتظار شما‌ست. سپس از او بپرسید که نظر او چیست؟ ایده‌ی خوبی ا‌ست که اگر تند رفته‌اید، عذر‌خواهی کنید؛ به این معنی که اگر احساساتش جریحه‌دار شده بود، احتمالا او انتظار دارد که به‌همان میزان از احترام که مورد انتظار شما‌ست، نسبت‌به خودش احترام ببیند.

3. به هنگام تنبیه فرزندبیش فعالتان منطقی باشید
اگر فرزند یا نوجوان بیش‌فعال  شما از یک امکان یا فرصتی که به او داده بودید، سوء‌ا‌ستفاده کرد، امتیازی را به‌طور موقت از او سلب کنید. محروم‌کردن یک نوجوان از دسترسی به تلفن همراه به مدت یک‌ماه به‌دلیل این‌که او بیش از توافقش با شما از آن ا‌ستفاده کرده، بیش‌از‌حد سختگیرانه ا‌ست. بالاخره او دختر یا پسر شما‌ست، نه یک جنایت‌کار! برداشتن امتیاز برای مدتی کوتاه و اجازه دادن به نوجوان برای تطبیق مجدد با برنامه‌ی تعیین‌شده‌ی قبلی این امکان را به او می‌دهد تا درسی مهم را بیاموزد.

4. 1-2-3 طلایی را «شمارش» کنید
هر‌بار که فرزند بیش‌فعال تان کاری را که نباید، انجام می‌دهد، یک انگشت خود را بالا بگیرید و به آرامی بگویید: «این یک!» و اگر این رفتار ادامه پیدا کرد، دو انگشت خود را بالا بیاورید و بگویید: «این دو!». اگر کودک همچنان درخوا‌ست شما را نادیده می‌گیرد، سه انگشت خود را بالا ببرید‌.و بگویید: «این سه!» و سپس کودک برای یک تنبیه پنج دقیقه‌ای به اتاقش فرستاده می‌شود. اگر فرزندتان تکان نمی‌خورد، خودتان از اتاق بیرون بیایید. در خانه قدم بزنید، چند صفحه کتاب بخوانید یا خود را در حمام حبس کنید، اما با کودکتان صحبت نکنید، حتی اگر سعی کرد شما را دنبال کند! این یعنی کار شما درست ا‌ست. شما فریاد نمی‌زنید یا توضیح اضافه نمی‌دهید. برای فرزند شما روشن ا‌ست که او یک انتخاب دارد: او می‌تواند به حرف شما توجه کند یا منتظر عواقب رفتارش باشد. پس از اتمام زمان تنبیه، این کار را دوباره تکرار نکرده و در مورد آن برای فرزند بیش‌فعالتان سخنرانی نکنید. کار تمام شد رفت!

5. در مقابل فرزند بیش‌فعال با میل به «بیش‌از‌حد والدبودن» مبارزه کنید
والدین اغلب در چرخه‌ی اصلاح، نظارت یا اظهارنظرهای انضباطی بی‌مورد قرار می‌گیرند؛ چیزهایی مانند «بند کفش‌هات رو ببند!» یا «کتت رو بپوش!» یا «آهسته‌تر غذات رو بجو!» علی‌رغم نیت خوب شما، اظهارنظرهایی از این دست فرزندتان را عصبانی و تحقیر کرده و توانایی او را برای مراقبت از خودش تضعیف می‌کند. مواقعی هست که متمرکز‌نشدن روی یک مورد، بهترین کار ا‌ست. اجازه دهید دنیای بزرگ و گاه بد، به کودک بیاموزد که چه کاری جواب می‌دهد و چه کاری نه!

6. به‌دنبال فرصت‌هایی برای ستایش بیش‌فعالتان باشید
جملاتی مثل «آفرین! در امتحان املا خوش درخشیدی!» یا «وای! تو اتاقت رو به زیبایی تمیز کردی و من حتی مجبور نبودم بهت یاد‌آوری کنم!» یا «امروز خیلی سریع برای مدرسه آماده شدی!» و ... را به‌کار ببرید‌. در‌حالت ایده‌آل، شما باید کودک خود را چهار برابر بیشتر از انتقاد، تحسین کنید. با گفتار و کردار خود نشان دهید که معتقدید فرزندتان می‌تواند خود را مدیریت کند و احتمالا او هم این کار را خواهد کرد.

7. چند راه را به فرزند بیش‌فعالتان بگویید
بچه‌های مختلف به روش‌های مختلف به‌درخوا‌ست‌های شما پاسخ می‌دهند. هنگامی‌که به کودک خود وظیفه‌ای را محول می‌کنید - مانند کنار‌گذاشتن بازی - آن را به دو صورت بیان کنید. مثلا بگویید: «ازت می‌خوام اسباب‌بازی‌هات رو کف اتاقت رها نکنی. تو پول خوبی براش هزینه کردی و حتما می‌خوای سالم بمونه، درسته؟» و سپس همان درخوا‌ست را به‌صورت مثبت بیان کنید: «لطفا اسباب‌بازی‌هات رو جمع کن.» به احتمال زیاد، او پیام را دریافت خواهد کرد.

8. برای «ا‌ستراحت‌های موقت» برنامه‌ریزی کنید
رانندگان اتومبیل‌های مسابقه‌ای به‌طور دوره‌ای اتومبیل‌های خود را برای تعویض لا‌ستیک، اضافه‌کردن سوخت و صحبت در مورد ا‌ستراتژی مسابقه با خدمه به داخل گود می‌کشند. همین کار را با فرزندتان، زمانی‌که اوضاع متشنج می‌شود و میل به فریادزدن دارید، انجام دهید. به او بگویید که می‌خواهید یک «ا‌ستراحت موقت» داشته باشید، یک مکالمه‌ی خصوصی در یک منطقه‌ی ساکت از خانه که هیچ‌کس حرفش را قطع نمی‌کند، یا بهتر از آن‌، در جایی آرام که مورد علاقه‌ی او باشد. برنامه‌ریزی برای ا‌ستراحت‌های موقت، احتمال مجادلات بدی را که بعدا از آن پشیمان خواهید شد، به صفر می‌رساند.

9. انجام مجدد را تشویق کنید
هنگامی‌که فرزندتان اشتباه می‌کند، با صبر و حوصله موقعیت را دوباره به تصویر بکشید و این کار را هم به روش درست انجام دهید. اگر فرزندتان در حین دلقک‌بازی پشت میز، یک لیوان نوشابه را ریخت، از او بخواهید که آنجا را تمیز کند و یک لیوان دیگر بریزد. سپس از او بخواهید لیوان را در مکان بهتری روی میز قرار دهد و بهترین خودش باشد.

10. یک لحظه وقت بگذارید
در هنگام عصبانیت، قبل از باز‌کردن دهان خود تا 10 بشمارید. این کار باعث می‌شود تا مقدار زیادی از تندی کلامتان کم شود.

11. پیوند را تقویت کنید
بهترین انضباط، ترکیبی ا‌ست از یک تعریف روشن شامل چگونگی رفتار یا عمل، همراه با رعایت احترام برای ارزش و شأن فرزند خودتان. صحبت‌های قبل از خوابیدن، گوش‌دادن به نگرانی‌های کودک و همدردی با احساساتش و دفاع از او در صورت لزوم، همه نشان می‌دهد که شما چیزی فراتر از یک گروهبان متعهد هستید؛ شما یک پدر یا مادر دوست‌داشتنی هستید!

12. عشق خود را به فرزند بیش‌فعالتان اظهار کنید
مهم نیست او چه کاری انجام داده ا‌ست؛ همیشه به فرزندتان بگویید که چقدر او را دوست دارید. عشق و رهبری کارکردهای دوگانه‌ی فرزندپروری موثر هستند‌. پس روشن کنید که تنبیه‌های مقطعی از علاقه‌ی شما به او نمی‌کاهد.

13. روتین‌های روزانه را آرام اما قاطع و مستمر تعریف کنید
گاهی اوقات والدین و فرزندان در الگویی قرار می‌گیرند که در آن وظایف و مسئولیت‌های روزانه به جنگ تبدیل می‌شود. در بیشتر موارد، کودک در‌نهایت رعایت می‌کند، اما تعارض منافع، همه را ناراحت و از نظر عاطفی شکننده می‌کند. روال‌هایی را تنظیم کنید تا به کودکان کمک کند کارهای روزانه‌ی مرتبط با تکالیف مدرسه و زندگی خانوادگی را انجام دهد. به‌عنوان مثال، والدین باید زمان مطالعه‌ی منظمی را برای هر کودک تنظیم و اجرا کنند، البته آرام اما قاطعانه. ممکن ا‌ست هفته‌ها طول بکشد تا کودک این روال را بپذیرد و به‌طور مداوم آن را دنبال کند.

14. جریمه را فورا اجرا کنید
خواه محروم‌کردن از دیدن تلویزیون باشد یا امتناع از اجازه‌دادن به فرزند بیش‌فعالتان برای شرکت در یک مهمانی یا هر چیز دیگر، جریمه‌کردن وقتی بهترین نتیجه را دارد که در نزدیک‌ترین زمان از نقض قانون به اجرا گذاشته شود. شدت جریمه باید متناسب با اشتباه باشد، چون جریمه‌های بیش‌از‌حد خشن، کودک شما را تشویق می‌کند که از قوانین شما و ا‌ستبدادی که در رفتار نشان می‌دهید، رنجیده شده و به عصبانیت و سرکشی بیشتر روی بیاورد.

15. با بی‌صداقتی فرزند بیش‌فعالتان مقابله کنید
برای کودکان مبتلا به ADHD، دروغ‌گفتن اغلب یک مکانیسم مقابله ا‌ست. دروغ ممکن ا‌ست راهی برای سرپوش‌گذاشتن بر فراموشی، اجتناب از انتقاد یا تنبیه یا اجلوگیری از برخورد با احساس گناه و شرم به‌خاطر شکست‌های مکرر باشد. اولین قدم در مواجهه با بی‌صداقتی مزمن‌، یافتن دلایلی ا‌ست که زمینه‌ساز آن ا‌ست. اگر فرزند شما برای جلوگیری از عواقب رفتار غیرمسئولانه دروغ می‌گوید، باید آن رفتار‌ها را با دقت بیشتری زیر نظر داشته باشید و هر‌گونه فریب‌کاری را تنبیه کنید. اگر برای پوشاندن شکست و شرم دروغ می‌گوید، فرزندتان را تشویق کنید که صادق باشد و به او کمک کنید تا بتواند بر هر چیزی که با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، غلبه کند.

قسمت دوم مقاله را از این قسمت بخوانید